Ο Παναγιώτης Κονδύλης, μεταξύ των άλλων που ξέρω να έγραψε και των πολλών άλλων που έγραψε και δεν τα ξέρω, εντοπίζει την κατάργηση της διάκρισης ανάμεσα στον ιδιωτικό και το δημόσιο βίο ως ένα από τα χαρακτηριστικά εκείνα γνωρίσματα της "μαζικής δημοκρατίας" που την διαφορίζουν από τον "φιλελευθερισμό", και σηματοδοτούν την παρακμή του "αστικού πολιτισμού" και το πέρασμα από τη "μοντέρνα" στη "μεταμοντέρνα" εποχή.
Ας δούμε καταρχήν λίγο τις ορολογίες, γιατί μπλέκει πολύ το πράγμα. Νεωτερικότητα, μοντερνισμός, μοντέρνα εποχή, αν δεν κάνω λάθος σημαίνουν το ίδιο πράγμα. Σημαίνουν την εποχή που ξεκινάει κάπου στα μέσα του 18ου αιώνα, ή πιο εμβληματικά ξεκινάει το 1789 με τη Γαλλική Επανάσταση και χαρακτηρίζεται από το θρίαμβο του Διαφωτισμού και του Ορθού Λόγου. Ως προς το ανθρωπολογικό πρότυπο που προβάλει, αυτό είναι ατομοκεντρικό / εξατομικευτικό. Ο Θεόδωρος Ζιάκας λέει ότι ο νεωτερικός είναι ο δεύτερος ατομοκεντρικός πολιτισμός της ιστορίας. Ο πρώτος είναι ο αρχαιοελληνικός, και αξίζει να σημειωθεί χωρίς να αναπτυχθεί εδώ ότι έχουν εντοπιστεί και διαφορές ανάμεσα στο αρχαιοελληνικό και στο νεωτερικό Άτομο, καθώς επίσης και ανάμεσα στον αρχαιοελληνικό και το νεωτερικό Ορθό Λόγο - έχουν εντοπιστεί τόσο από τον κύριο Ζιάκα όσο και από άλλους.
Πότε τελειώνει η νεωτερικότητα; Κατ' αρχήν, παίζει και να μην έχει τελειώσει. Για τους περισσότερους, όμως, τελείωσε κάποια στιγμή τον 20ο αιώνα. Άλλοι λένε το 1989 με την πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων, ενώ ο Ζιάκας τοποθετεί το τέλος της στο 1945. Δηλαδή τη σκότωσε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, και κάνει επίσης και έναν ακόμα παραλληλισμό με τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό - τον πολιτισμό που οικοδόμησε ο Όμηρος - λέγοντας ότι αυτόν τον σκότωσε αντίστοιχα ο Πελοποννησιακός Πόλεμος. Εντάξει, κι εμένα μου γεννιούνται απορίες τώρα που το γράφω, που για να προσπαθήσω να τις λύσω θα έπρεπε να ξανακοιτάξω τα βιβλία του. Δεν χρειάζεται, όμως, για τους σκοπούς αυτού του κειμένου.
Τι ακολουθεί τη νεωτερικότητα; Η μετανεωτερικότητα, ή μεταμοντέρνα εποχή, ή, κατά την έκφραση του Ζιάκα, η ύστερη νεωτερικότητα. Ως προς το ανθρωπολογικό πρότυπο που προτείνεται, λέγονται πολλά που πάνε προς παραπλήσιες κατευθύνσεις. Πρότυπο δεν υπάρχει, το πρότυπο είναι μηδενιστικό, το νεωτερικό άτομο έχει καταρρεύσει, έχει διαλυθεί, ή ακόμα και διασπαστεί, η έκλειψη του υποκειμένου και άλλα παραπλήσια. Το προμηθεϊκό, ηγεμονικό, ορμητικό Εγώ του Διαφωτισμού διαλύεται σε έναν αχταρμά από μικροεπιθυμίες και μικρά εγώ, που δίνουν άθροισμα "μηδέν στο πηλίκιο". Αν κάνω δυο βήματα αριστερά για να αγοράσω το τελευταίο gadget, π.χ. υψηλής τεχνολογίας πέταλα για το γάτο μου, και μετά δυο βήματα δεξιά για να μπανίσω καλύτερα την τύπισσα που περνάει, δεν πήγα πουθενά. Το νεωτερικό άτομο, στον ίδιο χρόνο είχε κάνει δέκα βήματα μπροστά.
Ξεφεύγω, αλλά σκέφτηκα έναν ωραίο παραλληλισμό. Μετά συγχωρήσεως κιόλας, αν φανεί κάπως λυρικός ο λόγος. Η νεωτερικότητα είναι σαν ένα ποτάμι (όχι της Λαρίσης, ούτε του Θεοδωράκη), που ξεκινάει ορμητικό από τις πηγές του ψηλά στο βουνό. Στο διάβα του παρασέρνει υλικά, αλλά επίσης αρδεύει και ποτίζει εδάφη, ανθρώπους αλλά και κτήνη. Μόνο που κάποια στιγμή βαλτώνει, γεμίζει νούφαρα, βατράχια, κουνούπια, δυσωδία, μικρόβια. Εκεί, στο βάλτο είμαστε τώρα. Μπορούμε να κάτσουμε να ψοφήσουμε από τις αρρώστιες και τη βρώμα, αναζητώντας μάταια τρόπο να κάνουμε το ποτάμι να ξανα-αποκτήσει την ορμή του. Ή μπορούμε να τον αποξηράνουμε το βάλτο. Όπως κάναμε στην Ελλάδα με τη Λίμνη των Γιαννιτσών. Αν τον αποξηράνουμε, ίσως μπορέσουμε να ανακτήσουμε σημαντικές εκτάσεις, εύφορες, γόνιμες. Και here's the catch, για σένα που δίνεις έμφαση στα επιτεύγματα της νεωτερικότητας και αισθάνεσαι την ανάγκη να την υπερασπιστείς όταν της τα παραχώνω: αν προχωρήσουμε στην αποξήρανση, αυτό που θα κάνει εύφορη τη γη μας θα είναι ακριβώς τα υλικά που έφερε το ποτάμι από τα μέρη που πέρασε, τα υλικά ακριβώς της νεωτερικότητας. Αλλά χωρίς τα βατράχια και τα υπόλοιπα στα οποία κατέληξε.
Λοιπόν, εντάξει, θα περιμένω λίγο ακόμα, μήπως και αρχίσουμε να αποξηραίνουμε το βάλτο. Αλλά αν δω ότι εξακολουθούμε να προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα με autan και μανταλάκια για τη μύτη, θα αρχίσω πάλι να θέλω πολιτισμική κατάρρευση όπως έλεγα το Σάββατο.
Αλλά ας επιστρέψω στην ορολογία του Κονδύλη. Όταν λέει "φιλελευθερισμός", νομίζω αυτό δεν θα πρέπει να το εκλάβουμε με τη συνήθη παραταξιακή έννοια που το λέμε σήμερα, τρόπον τινά το αντίπαλο δέος της σοσιαλδημοκρατίας. Νομίζω αναφέρεται στη γενικότερη συγκρότηση της νεωτερικής κοινωνίας. Για παράδειγμα, μέσα στο σπίτι του, στον ιδιωτικό του χώρο, το νεωτερικό άτομο είναι ελεύθερο να λατρεύει όποιον θεό θέλει. Βέβαια υπάρχουν θέματα κι εδώ. Στη νεωτερικότητα ως ιστορική περίοδο είμαστε υποχρεωμένοι να περιλάβουμε και καθεστώτα καταφανώς ανελεύθερα, όπως το σοβιετικό και το ναζιστικό. Μάλιστα, όταν μιλάει για το Διαφωτισμό ο Καραμπελιάς, ξεκινάει επιχειρηματολογώντας ότι ο μαρξισμός αποτελεί την πιο "πλήρη" έκφανση του Διαφωτισμού, με την έννοια, αν καταλαβαίνω καλά, ότι στην ιδεολογία του μαρξισμού έχουμε την απόλυτη αποθέωση της νοησιαρχίας. Και συνεχίζει να ασκεί (σκληρή) κριτική στο μαρξισμό, και δι' αυτής της οδού στο Διαφωτισμό. Ο Ζιάκας, πάλι, αντιμετωπίζει το ναζισμό και τον κομμουνισμό ως "κολλεκτιβιστικές υποστροφές" στη γενικότερη ατομοκεντρική πορεία της νεωτερικότητας. Σε κάθε περίπτωση, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο απλώς εξαιρούμε τα τυραννικά καθεστώτα του 20ου αιώνα από το "φιλελευθερισμό" του Κονδύλη.
Μετά υπάρχει αυτή η "μαζική δημοκρατία", μάλλον περίεργος όρος. Τι θα μπορούσε μια δημοκρατία να είναι, αν όχι μαζική; Ατομική;! Διαβάζοντας λίγο παραπάνω, σχημάτισα την εντύπωση ότι η "μαζική δημοκρατία" θα πρέπει να κατανοηθεί ως "μαζική συμμετοχή στην άρση της σπάνης των αγαθών". Ας θυμηθούμε, τώρα, και τον "αστικό πολιτισμό" που πρέπει να νοηθεί ως η εμπραγμάτωση του "φιλελευθερισμού". Ας προσθέσουμε ότι αυτός, μετανεωτερικώς, είναι σε "παρακμή". Κι ας προσπαθήσω να σχηματοποιήσω σε ένα παράδειγμα πώς τα καταλαβαίνω όλα αυτά.
Στον "αστικό πολιτισμό" π.χ. της Αγγλίας, ο γιος του λόρδου και ο γιος του ανθρακωρύχου θεωρητικά μπορούσαν και οι δύο να σπουδάσουν στην Οξφόρδη. Δεν υπήρχε, νομίζω, κανένας νόμος που να αποκλείει τον δεύτερο. Προφανώς όμως, δεν ξεκινούσαν και οι δύο από την ίδια αφετηρία. Ο γιος του ανθρακωρύχου ήταν για χίλιους δύο λόγους πρακτικά αδύνατο να συναγωνιστεί αυτόν του λόρδου. Ακόμη και αν, θεωρητικά, μιλούσε κανείς για ίσες ευκαιρίες (που δεν ξέρω μήπως και δεν μιλούσε), είναι αστείο να ισχυριστεί κανείς ότι αυτό ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα.
Στη "μαζική δημοκρατία", ο γιος του λόρδου και ο εγγονός του ανθρακωρύχου (και γιος του ασφαλιστή αυτοκινήτων, καθότι μεσολάβησε η Θάτσερ), έχουν και οι δύο λίγο πολύ ίση δυνατότητα πρόσβασης στο τελευταίο smartphone. Το γεγονός αυτό, της ίσης δυνατότητας πρόσβασης, δεικνύει το "μαζικό" του πράγματος· το ότι, πάλι, εδώ μιλάμε για ένα smartphone ενώ πιο πάνω μιλούσαμε για σπουδές στην Οξφόρδη δεικνύει την παρακμή. Κάπως έτσι τις καταλαβαίνω αυτές τις έννοιες του Κονδύλη.
Και τι σχέση έχει το ΚΚΕ; Έρχομαι και σ' αυτό, αφού υπενθυμίσω και σχολιάσω τη ρήση από την οποία ξεκίνησα: μία από τις ειδοποιούς διαφορές της νεωτερικότητας από τη μετανεωτερικότητα, κατά τον Κονδύλη, είναι η άρση της διάκρισης ιδιωτικού και δημόσιου βίου. Η Παρακμή του Αστικού Πολιτισμού γράφτηκε το 1991, με το internet νεογέννητο και άγνωστο ακόμα στους κοινούς θνητούς. Τα παραδείγματα που δίνει για να επεξηγήσει και να στηρίξει αυτή τη θέση όταν το διάβασα μου φάνηκαν όχι ιδιαίτερα πειστικά. Για παράδειγμα, κάπου αναφέρει τις τζαμαρίες στα σπίτια ως ένα στοιχείο που φέρνει το ιδιωτικό στη δημόσια σφαίρα. Υπό το πρίσμα, όμως, του σύγχρονου τρόπου "ζωής", την εποχή του facebook, των dating sites και δεν ξέρω τι άλλο (των blogs επίσης!), η παρατήρηση φαντάζει προφητική. Δεν είναι ότι κάποιος κακός καταπατά το δικαίωμά μας στην ιδιωτικότητα· είναι ότι εμείς οι ίδιοι, για χίλιους δυο λόγους που μπορούμε να εικάσουμε, πάμε και βγάζουμε ό,τι κάνουμε κι ό,τι σκεφτόμαστε σε δημόσια θέα.
Νομίζω ότι στην κατεύθυνση που κινείται η σκέψη μου, ο προβληματισμός μου και τελικά το παράπονό μου ρε παιδιά, πρέπει να ψάξω να βρω την Κουλτούρα του Ναρκισσισμού, να το βάλω στη στοίβα για την επόμενη φορά που θα κατέβω στη Λακωνία. Μου φαίνεται θα το ευχαριστηθώ.
Ξέρεις τι γίνεται; Όταν βλέπω τα χάλια γύρω μου, τα χάλια των ανθρώπινων σχέσεων, τα χάλια των ανθρώπινων υποκειμένων... και αναρωτιέμαι, ήταν πάντα έτσι οι άνθρωποι; Δεν μπορεί να ήταν πάντα έτσι οι άνθρωποι, δε γίνεται, δεν είναι βιώσιμο αυτό το είδος. Κι όταν σκάψω και ψάξω και βρω μερικές απαντήσεις, διαπιστώνω ότι κουβαλάω κι εγώ τα ίδια μικρόβια που κουβαλάνε κι όλοι οι άλλοι, και κάπου εκεί μου φεύγει κάθε διάθεση να κατηγορήσω. Και σκέφτομαι τι να κάναμε για να βοηθήσουμε λίγο στο μικρόκοσμό μας, μέσα στο βεληνεκές μας, να αρχίσουν να βελτιώνονται τα πράγματα. Ε, και τι να κάνουμε όμως; Δεν μπορώ να χτυπήσω την πόρτα του συμπαθέστατου γείτονα και να του πω "αδερφέ μου, είσαι ένα διασπασμένο μετανεωτερικό άτομο που άγεται και φέρεται από τις εκάστοτε μικροεπιθυμίες του, δεν υπάρχει μέσα σου ένα ηγεμονικό Εγώ να κυριαρχήσει πάνω τους και το ίδιο ακριβώς ισχύει και για μένα". Δεν μπορώ, έτσι δεν είναι;! Πάντως τουλάχιστον μ' αυτή τη διαδικασία βλέπω τους διπλανούς με κάποια συμπόνια, τουλάχιστον αυτούς εδώ τους μικρούς, τους ταλαίπωρους που νομίζουν ότι είναι μεγάλοι. Κάτι, καλό είναι κι αυτό.
Αφήνω τα αυτοψυχοθεραπευτικά και έρχομαι επιτέλους στο ΚΚΕ! Λοιπόν, έλεγα παλιά, μετά τις πρώτες εκλογές του '15, ότι παραλίγο τότε να ψηφίσω το ΚΚΕ, με το σκεπτικό ότι ήταν το μόνο κόμμα που μιλούσε καθαρά εναντίον του "γάμου" των "ομοφυλοφίλων". Σε σχέση με την παρούσα ανάρτηση, παρουσιάζει ενδιαφέρον το σκεπτικό τους!
Ας δούμε καταρχήν λίγο τις ορολογίες, γιατί μπλέκει πολύ το πράγμα. Νεωτερικότητα, μοντερνισμός, μοντέρνα εποχή, αν δεν κάνω λάθος σημαίνουν το ίδιο πράγμα. Σημαίνουν την εποχή που ξεκινάει κάπου στα μέσα του 18ου αιώνα, ή πιο εμβληματικά ξεκινάει το 1789 με τη Γαλλική Επανάσταση και χαρακτηρίζεται από το θρίαμβο του Διαφωτισμού και του Ορθού Λόγου. Ως προς το ανθρωπολογικό πρότυπο που προβάλει, αυτό είναι ατομοκεντρικό / εξατομικευτικό. Ο Θεόδωρος Ζιάκας λέει ότι ο νεωτερικός είναι ο δεύτερος ατομοκεντρικός πολιτισμός της ιστορίας. Ο πρώτος είναι ο αρχαιοελληνικός, και αξίζει να σημειωθεί χωρίς να αναπτυχθεί εδώ ότι έχουν εντοπιστεί και διαφορές ανάμεσα στο αρχαιοελληνικό και στο νεωτερικό Άτομο, καθώς επίσης και ανάμεσα στον αρχαιοελληνικό και το νεωτερικό Ορθό Λόγο - έχουν εντοπιστεί τόσο από τον κύριο Ζιάκα όσο και από άλλους.
Πότε τελειώνει η νεωτερικότητα; Κατ' αρχήν, παίζει και να μην έχει τελειώσει. Για τους περισσότερους, όμως, τελείωσε κάποια στιγμή τον 20ο αιώνα. Άλλοι λένε το 1989 με την πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων, ενώ ο Ζιάκας τοποθετεί το τέλος της στο 1945. Δηλαδή τη σκότωσε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, και κάνει επίσης και έναν ακόμα παραλληλισμό με τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό - τον πολιτισμό που οικοδόμησε ο Όμηρος - λέγοντας ότι αυτόν τον σκότωσε αντίστοιχα ο Πελοποννησιακός Πόλεμος. Εντάξει, κι εμένα μου γεννιούνται απορίες τώρα που το γράφω, που για να προσπαθήσω να τις λύσω θα έπρεπε να ξανακοιτάξω τα βιβλία του. Δεν χρειάζεται, όμως, για τους σκοπούς αυτού του κειμένου.
Τι ακολουθεί τη νεωτερικότητα; Η μετανεωτερικότητα, ή μεταμοντέρνα εποχή, ή, κατά την έκφραση του Ζιάκα, η ύστερη νεωτερικότητα. Ως προς το ανθρωπολογικό πρότυπο που προτείνεται, λέγονται πολλά που πάνε προς παραπλήσιες κατευθύνσεις. Πρότυπο δεν υπάρχει, το πρότυπο είναι μηδενιστικό, το νεωτερικό άτομο έχει καταρρεύσει, έχει διαλυθεί, ή ακόμα και διασπαστεί, η έκλειψη του υποκειμένου και άλλα παραπλήσια. Το προμηθεϊκό, ηγεμονικό, ορμητικό Εγώ του Διαφωτισμού διαλύεται σε έναν αχταρμά από μικροεπιθυμίες και μικρά εγώ, που δίνουν άθροισμα "μηδέν στο πηλίκιο". Αν κάνω δυο βήματα αριστερά για να αγοράσω το τελευταίο gadget, π.χ. υψηλής τεχνολογίας πέταλα για το γάτο μου, και μετά δυο βήματα δεξιά για να μπανίσω καλύτερα την τύπισσα που περνάει, δεν πήγα πουθενά. Το νεωτερικό άτομο, στον ίδιο χρόνο είχε κάνει δέκα βήματα μπροστά.
Ξεφεύγω, αλλά σκέφτηκα έναν ωραίο παραλληλισμό. Μετά συγχωρήσεως κιόλας, αν φανεί κάπως λυρικός ο λόγος. Η νεωτερικότητα είναι σαν ένα ποτάμι (όχι της Λαρίσης, ούτε του Θεοδωράκη), που ξεκινάει ορμητικό από τις πηγές του ψηλά στο βουνό. Στο διάβα του παρασέρνει υλικά, αλλά επίσης αρδεύει και ποτίζει εδάφη, ανθρώπους αλλά και κτήνη. Μόνο που κάποια στιγμή βαλτώνει, γεμίζει νούφαρα, βατράχια, κουνούπια, δυσωδία, μικρόβια. Εκεί, στο βάλτο είμαστε τώρα. Μπορούμε να κάτσουμε να ψοφήσουμε από τις αρρώστιες και τη βρώμα, αναζητώντας μάταια τρόπο να κάνουμε το ποτάμι να ξανα-αποκτήσει την ορμή του. Ή μπορούμε να τον αποξηράνουμε το βάλτο. Όπως κάναμε στην Ελλάδα με τη Λίμνη των Γιαννιτσών. Αν τον αποξηράνουμε, ίσως μπορέσουμε να ανακτήσουμε σημαντικές εκτάσεις, εύφορες, γόνιμες. Και here's the catch, για σένα που δίνεις έμφαση στα επιτεύγματα της νεωτερικότητας και αισθάνεσαι την ανάγκη να την υπερασπιστείς όταν της τα παραχώνω: αν προχωρήσουμε στην αποξήρανση, αυτό που θα κάνει εύφορη τη γη μας θα είναι ακριβώς τα υλικά που έφερε το ποτάμι από τα μέρη που πέρασε, τα υλικά ακριβώς της νεωτερικότητας. Αλλά χωρίς τα βατράχια και τα υπόλοιπα στα οποία κατέληξε.
Λοιπόν, εντάξει, θα περιμένω λίγο ακόμα, μήπως και αρχίσουμε να αποξηραίνουμε το βάλτο. Αλλά αν δω ότι εξακολουθούμε να προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα με autan και μανταλάκια για τη μύτη, θα αρχίσω πάλι να θέλω πολιτισμική κατάρρευση όπως έλεγα το Σάββατο.
Αλλά ας επιστρέψω στην ορολογία του Κονδύλη. Όταν λέει "φιλελευθερισμός", νομίζω αυτό δεν θα πρέπει να το εκλάβουμε με τη συνήθη παραταξιακή έννοια που το λέμε σήμερα, τρόπον τινά το αντίπαλο δέος της σοσιαλδημοκρατίας. Νομίζω αναφέρεται στη γενικότερη συγκρότηση της νεωτερικής κοινωνίας. Για παράδειγμα, μέσα στο σπίτι του, στον ιδιωτικό του χώρο, το νεωτερικό άτομο είναι ελεύθερο να λατρεύει όποιον θεό θέλει. Βέβαια υπάρχουν θέματα κι εδώ. Στη νεωτερικότητα ως ιστορική περίοδο είμαστε υποχρεωμένοι να περιλάβουμε και καθεστώτα καταφανώς ανελεύθερα, όπως το σοβιετικό και το ναζιστικό. Μάλιστα, όταν μιλάει για το Διαφωτισμό ο Καραμπελιάς, ξεκινάει επιχειρηματολογώντας ότι ο μαρξισμός αποτελεί την πιο "πλήρη" έκφανση του Διαφωτισμού, με την έννοια, αν καταλαβαίνω καλά, ότι στην ιδεολογία του μαρξισμού έχουμε την απόλυτη αποθέωση της νοησιαρχίας. Και συνεχίζει να ασκεί (σκληρή) κριτική στο μαρξισμό, και δι' αυτής της οδού στο Διαφωτισμό. Ο Ζιάκας, πάλι, αντιμετωπίζει το ναζισμό και τον κομμουνισμό ως "κολλεκτιβιστικές υποστροφές" στη γενικότερη ατομοκεντρική πορεία της νεωτερικότητας. Σε κάθε περίπτωση, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο απλώς εξαιρούμε τα τυραννικά καθεστώτα του 20ου αιώνα από το "φιλελευθερισμό" του Κονδύλη.
Μετά υπάρχει αυτή η "μαζική δημοκρατία", μάλλον περίεργος όρος. Τι θα μπορούσε μια δημοκρατία να είναι, αν όχι μαζική; Ατομική;! Διαβάζοντας λίγο παραπάνω, σχημάτισα την εντύπωση ότι η "μαζική δημοκρατία" θα πρέπει να κατανοηθεί ως "μαζική συμμετοχή στην άρση της σπάνης των αγαθών". Ας θυμηθούμε, τώρα, και τον "αστικό πολιτισμό" που πρέπει να νοηθεί ως η εμπραγμάτωση του "φιλελευθερισμού". Ας προσθέσουμε ότι αυτός, μετανεωτερικώς, είναι σε "παρακμή". Κι ας προσπαθήσω να σχηματοποιήσω σε ένα παράδειγμα πώς τα καταλαβαίνω όλα αυτά.
Στον "αστικό πολιτισμό" π.χ. της Αγγλίας, ο γιος του λόρδου και ο γιος του ανθρακωρύχου θεωρητικά μπορούσαν και οι δύο να σπουδάσουν στην Οξφόρδη. Δεν υπήρχε, νομίζω, κανένας νόμος που να αποκλείει τον δεύτερο. Προφανώς όμως, δεν ξεκινούσαν και οι δύο από την ίδια αφετηρία. Ο γιος του ανθρακωρύχου ήταν για χίλιους δύο λόγους πρακτικά αδύνατο να συναγωνιστεί αυτόν του λόρδου. Ακόμη και αν, θεωρητικά, μιλούσε κανείς για ίσες ευκαιρίες (που δεν ξέρω μήπως και δεν μιλούσε), είναι αστείο να ισχυριστεί κανείς ότι αυτό ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα.
Στη "μαζική δημοκρατία", ο γιος του λόρδου και ο εγγονός του ανθρακωρύχου (και γιος του ασφαλιστή αυτοκινήτων, καθότι μεσολάβησε η Θάτσερ), έχουν και οι δύο λίγο πολύ ίση δυνατότητα πρόσβασης στο τελευταίο smartphone. Το γεγονός αυτό, της ίσης δυνατότητας πρόσβασης, δεικνύει το "μαζικό" του πράγματος· το ότι, πάλι, εδώ μιλάμε για ένα smartphone ενώ πιο πάνω μιλούσαμε για σπουδές στην Οξφόρδη δεικνύει την παρακμή. Κάπως έτσι τις καταλαβαίνω αυτές τις έννοιες του Κονδύλη.
Και τι σχέση έχει το ΚΚΕ; Έρχομαι και σ' αυτό, αφού υπενθυμίσω και σχολιάσω τη ρήση από την οποία ξεκίνησα: μία από τις ειδοποιούς διαφορές της νεωτερικότητας από τη μετανεωτερικότητα, κατά τον Κονδύλη, είναι η άρση της διάκρισης ιδιωτικού και δημόσιου βίου. Η Παρακμή του Αστικού Πολιτισμού γράφτηκε το 1991, με το internet νεογέννητο και άγνωστο ακόμα στους κοινούς θνητούς. Τα παραδείγματα που δίνει για να επεξηγήσει και να στηρίξει αυτή τη θέση όταν το διάβασα μου φάνηκαν όχι ιδιαίτερα πειστικά. Για παράδειγμα, κάπου αναφέρει τις τζαμαρίες στα σπίτια ως ένα στοιχείο που φέρνει το ιδιωτικό στη δημόσια σφαίρα. Υπό το πρίσμα, όμως, του σύγχρονου τρόπου "ζωής", την εποχή του facebook, των dating sites και δεν ξέρω τι άλλο (των blogs επίσης!), η παρατήρηση φαντάζει προφητική. Δεν είναι ότι κάποιος κακός καταπατά το δικαίωμά μας στην ιδιωτικότητα· είναι ότι εμείς οι ίδιοι, για χίλιους δυο λόγους που μπορούμε να εικάσουμε, πάμε και βγάζουμε ό,τι κάνουμε κι ό,τι σκεφτόμαστε σε δημόσια θέα.
Νομίζω ότι στην κατεύθυνση που κινείται η σκέψη μου, ο προβληματισμός μου και τελικά το παράπονό μου ρε παιδιά, πρέπει να ψάξω να βρω την Κουλτούρα του Ναρκισσισμού, να το βάλω στη στοίβα για την επόμενη φορά που θα κατέβω στη Λακωνία. Μου φαίνεται θα το ευχαριστηθώ.
Ξέρεις τι γίνεται; Όταν βλέπω τα χάλια γύρω μου, τα χάλια των ανθρώπινων σχέσεων, τα χάλια των ανθρώπινων υποκειμένων... και αναρωτιέμαι, ήταν πάντα έτσι οι άνθρωποι; Δεν μπορεί να ήταν πάντα έτσι οι άνθρωποι, δε γίνεται, δεν είναι βιώσιμο αυτό το είδος. Κι όταν σκάψω και ψάξω και βρω μερικές απαντήσεις, διαπιστώνω ότι κουβαλάω κι εγώ τα ίδια μικρόβια που κουβαλάνε κι όλοι οι άλλοι, και κάπου εκεί μου φεύγει κάθε διάθεση να κατηγορήσω. Και σκέφτομαι τι να κάναμε για να βοηθήσουμε λίγο στο μικρόκοσμό μας, μέσα στο βεληνεκές μας, να αρχίσουν να βελτιώνονται τα πράγματα. Ε, και τι να κάνουμε όμως; Δεν μπορώ να χτυπήσω την πόρτα του συμπαθέστατου γείτονα και να του πω "αδερφέ μου, είσαι ένα διασπασμένο μετανεωτερικό άτομο που άγεται και φέρεται από τις εκάστοτε μικροεπιθυμίες του, δεν υπάρχει μέσα σου ένα ηγεμονικό Εγώ να κυριαρχήσει πάνω τους και το ίδιο ακριβώς ισχύει και για μένα". Δεν μπορώ, έτσι δεν είναι;! Πάντως τουλάχιστον μ' αυτή τη διαδικασία βλέπω τους διπλανούς με κάποια συμπόνια, τουλάχιστον αυτούς εδώ τους μικρούς, τους ταλαίπωρους που νομίζουν ότι είναι μεγάλοι. Κάτι, καλό είναι κι αυτό.
Αφήνω τα αυτοψυχοθεραπευτικά και έρχομαι επιτέλους στο ΚΚΕ! Λοιπόν, έλεγα παλιά, μετά τις πρώτες εκλογές του '15, ότι παραλίγο τότε να ψηφίσω το ΚΚΕ, με το σκεπτικό ότι ήταν το μόνο κόμμα που μιλούσε καθαρά εναντίον του "γάμου" των "ομοφυλοφίλων". Σε σχέση με την παρούσα ανάρτηση, παρουσιάζει ενδιαφέρον το σκεπτικό τους!
Δηλαδή: ο καθένας μπορεί στην ιδιωτική του ζωή να κάνει ό,τι θέλει, αλλά από τη στιγμή που κάτι λαμβάνει επίσημη μορφή με συμβολαιογράφο, μπαίνει αυτομάτως στη δημόσια σφαίρα και εκεί ισχύουν γενικά αποδεκτοί κανόνες, τίθεται θέμα προστασίας της οικογένειας ως θεσμού και τα λοιπά.
Δεν είναι κακό το σκεπτικό, αλλά τι γίνεται; Αν πιστέψουμε τον Κονδύλη, η διάκριση μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού είναι ίδιον της νεωτερικότητας και επομένως του κυρίαρχου, κατά τη διάρκειά της, αστικού πολιτισμού. Το ΚΚΕ, από την άλλη πλευρά, έχει ανέκαθεν βαθιά εμποτίσει τη δογματική και την υμνολογία του με την ιδέα ότι για όλα φταίνε "οι τυράννοι οι αστοί"! Κι όμως, εδώ πέρα ακολουθεί καθαρά αστικό σκεπτικό!
Και τα υπόλοιπα κόμματα, αυτά που μετά βδελυγμίας καταγγέλει το ίδιο το ΚΚΕ ως αστικά και τα ίδια δεν το αρνούνται καθόλου, τι έκαναν όταν ήρθε το σχετικό νομοσχέδιο για το σύμφωνο συμβίωσης; "Εκμεταμοντερνίστηκαν", τα περισσότερα! Άφησαν πίσω τους τον παρηκμασμένο αστικό πολιτισμό και πέρασαν στη "μαζική δημοκρατία" του Κονδύλη. Ανέτρεψαν τη διάκριση δημόσιου και ιδιωτικού και έβγαλαν το τι κάνει ο καθένας στο κρεβάτι του στη δημόσια σφαίρα. Φυσικά, για να γίνει αυτό, την πληρώνει η δημόσια σφαίρα και οι θεσμοί της, που σχετικοποιούνται. Αν θυμηθούμε και την ορολογία που χρησιμοποιεί ο Ζιάκας για τη μεταμοντέρνα εποχή, νομίζω νομιμοποιούμαστε να τα ονομάσουμε μηδενιστικά κόμματα.
Το ΚΚΕ; Προκύπτει όχι απλώς αστικό, αλλά το τελευταίο προπύργιο του αστικού πολιτισμού! Που μάχεται ηρωικά, δίνει μια χαμένη μάχη για την τιμή των όπλων, για να μην πέσει η σημαία πριν πέσει κι ο τελευταίος μαχητής! Hasta la victoria siempre! Μέχρι την τελική νίκη των αστών!
Για τέτοιο μπάχαλο μιλάμε.
