Υπόθεση (εργασίας;)

Για το δυτικό άνθρωπο, η ζωή είναι μέσο για σκοπούς. Οι σκοποί κατά καιρούς αλλάζουν μαζί με τις "ιδεολογίες" και τις "αξίες", αλλά το υπόβαθρο παραμένει. Ο άνθρωπος πηγαίνει σχολείο και μορφώνεται ή όχι, προσπαθεί να εργάζεται, προκειμένου να πετύχει κατιτί. Να υπηρετήσει το φεουδάρχη του ή το βασιλιά του, να διεκδικήσει τα δικαιώματά του, οψίμως να καταναλώσει, πολύ χειρότερα από ζώο, τα καημένα τα ζωάκια βάσει ενστίκτου λειτουργούν και κάποια στιγμή χορταίνουν κιόλας. Η πρόοδος και η "επιτυχία στη ζωή" μετριέται με αναφορά στους σκοπούς αυτούς και το βαθμό στον οποίο τους πραγματοποίησε.

Για τον Έλληνα Άνθρωπο, η ζωή δεν είναι μέσο, είναι ο αυτοσκοπός. Η προσπάθεια έγκειται στο να ζήσει κατ' Αλήθειαν και μέτρο προόδου είναι το γνώθι σαυτόν. Πρόκειται για "στόχους" που είναι αδύνατο να τους "πιάσει" κανείς στη διάρκεια της επίγειας ζωής του. Όχι μόνο λόγω ανθρώπινης αδυναμίας και ροπής προς τη φθορά και το ατελές, αλλά και γιατί δεν μπορούμε ποτέ να γνωρίσουμε πλήρως τον εαυτό μας σε όλες του τις εκφάνσεις, αν δε "βιώσουμε" και το μόνο σίγουρο γεγονός της ζωής μας - το Θάνατο.

Στα πλαίσια αυτά, ο Πλάτων οραματίστηκε την ουτοπική ιδανική Πολιτεία του να την κυβερνούν φιλόσοφοι - βασιλείς. Κύρια δουλειά τους δεν είναι να φτιάχνουν ψεύτικους προϋπολογισμούς ούτε να... λεσεφεριάζονται ομαδικώς, πολλώ μάλλον να διορίζουν, αλλά να νοιάζονται για τους υπηκόους τους και να τους παιδαγωγούν προς το κατ' Αλήθειαν και προς το γνώθι σαυτόν. Προφανώς, άνθρωποι κι αυτοί, να παιδαγωγούν παιδαγωγούμενοι και να παιδαγωγούνται παιδαγωγούντες.

Συνηθίζουμε να απορρίπτουμε τις ουτοπίες επειδή ακριβώς είναι ουτοπίες. Κοιτάζουμε αυτό που θα υιοθετήσουμε να είναι κάτι το πρακτικό και εφικτό (π.χ. ας φάμε). Θεωρώ ότι αυτό είναι σφάλμα και εκδυτικισμός της σκέψης μας. Η ουτοπία έχει δύο πτυχές, την πτυχή του απραγματοποίητου, αλλά και την πτυχή του ιδανικού. Καλύτερα να κάνουμε στη ζωή μας δύο βήματα προς την ιδανική ουτοπία, παρά να αυτοϊκανοποιούμαστε ομαδικώς και αδιαλείπτως πετυχαίνοντας την εφικτή δυστοπία. Για το δυτικό άνθρωπο, το να βαδίζεις προς κάτι που ξέρεις εκ των προτέρων ότι είναι απραγματοποίητο μπορεί να φαίνεται μωρία, αλλά τι να μας πει κι ο δυτικός άνθρωπος από τη ζωή του. Έκανα έντεκα χρόνια στη δυτική Ευρώπη, ζώντας ανάμεσα σε "επιτυχημένους". Μία ή δύο θα ήταν οι φορές που μίλησα για κάτι στοιχειωδώς πιο βαθύ από το "πόσο κάνει αυτό το αυτοκίνητο στην πατρίδα σου". (το θυμάσαι αυτό σκανδιναβέ απατεώνα; ξέρεις ποιος είσαι, για να σε δω αν με διαβάζεις ακόμα)

Δεν έχω μεγάλη εμπιστοσύνη στα γραφόμενα στο παρόν σημείωμα. Θέλω κι άλλο διάβασμα για να μπορώ να τα στηρίξω. Ειδικά την Πλάτωνος Πολιτεία, θα πρέπει να την διαβάσω κάποτε, αλλά δεν το βλέπω για σύντομα. Απλώς έβαλα μια άνω τελεία και αποκρυστάλλωσα εντυπώσεις από αρκετές προσλαμβάνουσες ανά τα έτη.

Αυτό για το οποίο τείνω να είμαι - διαισθητικά - σίγουρος, είναι το ότι η ιδιαιτερότητα του Πολιτισμού μας δεν έγκειται στο ότι δίνει διαφορετικές απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα της ανθρωπότητας· έγκειται στο ότι θέτει διαφορετικά μεγάλα ερωτήματα.

Λακωνικά και σικελικά

Το 2ο αιώνα μ.Χ. έζησε στην περιοχή μας ο περιηγητής και γεωγράφος Παυσανίας, του οποίου το έργο Ελλάδος Περιήγησις έφτασε ως τις μέρες μας. Το έργο αποτελείται από μια σειρά βιβλίων, που καλύπτουν το καθένα μια διαφορετική γεωγραφική περιοχή. Υπάρχουν λοιπόν τα Κορινθιακά, τα Αρκαδικά, τα Λακωνικά κλπ. Ο λόγος του είναι μάλλον βαρετός και αρκείται σε πεζή παράθεση πόλεων - τοποθεσιών, αποστάσεων μεταξύ τους, αλλά και με ιδιαίτερη έμφαση σε ιερούς χώρους, ναούς, αγάλματα θεών και ηρώων. Ξεκινώ λοιπόν αυτό το σημείωμα με μερικά στοιχεία που συγκράτησα από τα Λακωνικά, μαζί και με δικούς μου συνειρμούς, διασταυρώσεις και προεκτάσεις, με τη διευκρίνηση ότι πολλές από τις πληροφορίες δεν προέρχονται από το κείμενο αυτό καθ' αυτό αλλά από τις σημειώσεις του Ιωάννη Βίγλα, μεταφραστή και σχολιαστή της έκδοσης που έπεσε στα χέρια μου.

Τι ξέρουμε για το πολίτευμα της αρχαίας Σπάρτης; Εγώ, ή δεν είχα μάθει τίποτα ποτέ μου εκτός από το ότι ήταν ολιγαρχικό, ή αν κάποτε έμαθα κάτι στην πορεία το ξέχασα. Η Σπάρτη λοιπόν είχε μια ιδιότυπη διπλή μοναρχία. Δύο βασιλείς, δύο κληρονομικές δυναστείες. Ποια η καταβολή αυτής της ιδιομορφίας; Η (προφανής) επικρατούσα άποψη είναι ότι επρόκειτο για δύο ισχυρές οικογένειες, που ήταν γενικά παραδεκτό ότι είχαν ηρωική καταγωγή, οπότε μοιράζονταν από αρχαία παράδοση το αξίωμα. Μια άλλη ενδιαφέρουσα μειοψηφική άποψη είναι ότι ο ένας ήταν ο βασιλιάς της κατακτητών Δωριέων, ενώ ο δεύτερος ήταν ο βασιλιάς των Αχαιών που ζούσαν στη Σπάρτη πριν την κάθοδο των κατακτητών. Σαν να βρέθηκε, δηλαδή, μια φόρμουλα συμβίωσης των δύο φυλών, που διατηρήθηκε και όταν τα φύλα είχαν συγχωνευτεί.

Είχε και δήμο, όμως, η Σπάρτη - ή μάλλον, δωρικώς, δάμο. Προκειμένου να παρθεί κάποια πολιτική απόφαση, οι πιθανές επιλογές παρουσιάζονταν από το σώμα των Εφόρων στο δήμο, στη συνέλευση των πολιτών, και τελικά θεωρητικά ο δήμος επέλεγε. Πώς λειτουργούσαν αυτά στην πράξη και σε τι βαθμό είχαν κωδικοποιηθεί οι αρμοδιότητες του κάθε ενός δεν το έψαξα παραπάνω. Φαίνεται, κατά τους περισσότερους, με την πάροδο των αιώνων η πραγματική εξουσία συγκεντρωνόταν όλο και περισσότερο στα χέρια των Εφόρων (εξ' ου και αναφέρεται ολιγαρχικό το πολίτευμα), ενώ οι βασιλείς ήταν ουσιαστικά στρατηγοί. Ο Βίγλας αναφέρει μια περίπτωση που μου έκανε εντύπωση, όπου ο ένας βασιλιάς πήρε το στρατό του και κίνησε για πόλεμο, χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του δεύτερου βασιλιά και χωρίς τη συγκατάθεση του δήμου - και αυτό αναφέρεται μάλλον ως μέγιστο προσωπικό ρίσκο παρά ως "πολιτειακή εκτροπή". Έχει όμως τη σημασία του ότι αναφέρεται ρητά η συγκατάθεση του δήμου. Ο δημοσιογράφος Κωνσταντίνος Κόλμερ κάπου ονομάζει το πολίτευμα της Σπάρτης "άμεση δημοκρατία". Τραβηγμένος πολύ ο χαρακτηρισμός, νομίζω - εν τούτοις όμως υπήρξε ενδιαφέρουσα και για μένα η διαπίστωση ότι φαίνεται και οι Σπαρτιάτες συνήρχοντο σε δήμο και συγκροτούσαν συλλογικότητα, με λόγο που ίσως να γινόταν σεβαστός κάποτε, ίσως και όχι. Αρκετά διαφορετική εικόνα από αυτή που έχουμε στο μυαλό μας, του ανθρώπου που δεν κάνει άλλο από το να πολεμάει, να εξασκείται και να πίνει μαυροζούμι!

Στο ανατολικό ποδάρι της Πελοποννήσου, στη νότια απόληξη του Πάρνωνα, για να επανέλθω, ο Παυσανίας βρήκε την παραθαλάσσια πόλη που ονομαζόταν Βοιές. Ήταν μια από τις δεκα-τόσες περιφερειακές πόλεις της Λακωνίας, που λειτουργούσαν σαν μια συμπολιτεία αυτόνομων πόλεων, το Κοινόν των Ελευθερολακώνων. Φαίνεται πως οι πόλεις ήθελαν ούτως ή άλλως από αιώνες να αυτονομηθούν από την επιρροή των σπαρτιατών, η δε ρωμαϊκή εξουσία είχε ενεργά υποστηρίξει το Κοινό, τη δημιουργία και τη λειτουργία του, σε μια προσπάθεια να περιορίσει τις δυνατότητες της Σπάρτης και να αποκλείσει την πιθανότητα αμφισβήτησης της ρωμαϊκής κυριαρχίας στην Ελλάδα. Στις Βοιές, λοιπόν, ο Παυσανίας βρήκε ιερά των αιγυπτίων θεών, της Ίσιδος και του Σεράπιδος, όπως άλλωστε και σε πολλές άλλες πόλεις στις περιηγήσεις του. Μικρή η έκπληξη, δεδομένου του γνωστού θρησκευτικού συγκριτισμού της εποχής, ενδιαφέρον πάντως στοιχείο το μέχρι πού είχε φτάσει ο εν λόγω συγκριτισμός.

Με την πάροδο των αιώνων, οι Βοιές εγκαταλήφθηκαν, πιθανότατα λόγω κινδύνου πειρατών όπως σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, η ενδοχώρα όμως λέγεται ακόμα Βάτικα (Βοιάτικα). Οι κάτοικοι έφτιαξαν οικισμούς - τα Βατικοχώρια - στα γύρω βουνά, προστατευμένους από τους κινδύνους της θάλασσας. Και το 19ο αιώνα με την απελευθέρωση και την πάταξη των πειρατών (που εκτός από τους μπαρμπερίνους, σ' αυτή την περιοχή ήταν κυρίως οι... Μανιάτες), ξανακατέβηκαν στο φυσικό λιμάνι των αρχαίων Βοιών και έφτιαξαν τη Νεάπολη. Το ιερό της αιγύπτιας θεάς δεν το ξανάνοιξαν - το παρεκκλήσι του νεκροταφείου, πάντως, τιμά μια ρωμαία, την Αγία Μελάνη. Ειρήσθω εν παρόδω. Ο Παυσανίας δεν εντοπίζει παρουσία χριστιανών αλλά ούτε και εβραίων στη Λακωνία του 2ου αιώνα. Μικρή έκπληξη το δεύτερο, καθόλου έκπληξη το πρώτο - και για γενικούς λόγους αφού είναι πολύ νωρίς για ορατή χριστιανική παρουσία σε μια περιοχή χωρίς αστικό κέντρο μεγέθους Κορίνθου, αλλά και για ειδικούς! Για τη Λακωνία μιλάμε εδώ, που είχε ισχυρή ειδωλολατρική παρουσία μέχρι και το 10ο αιώνα και τον καιρό του Αγίου Νίκωνος του Μετανοείτε.

Πάμε στη διπλανή Ελαφόνησο, που τον καιρό του Παυσανία δεν ήταν, φαίνεται, νήσος, αλλά χερσόνησος ενωμένη με την ξηρά και ονομαζόταν "Ώνου Γνάθος". Μάλλον άγνωστο λοιπόν, αν και σε ιστορικούς χρόνους, το πότε ακριβώς έγινε ο καταποντισμός που την κατέστησε νησάκι, όπως ομοίως παντελώς άγνωστο στον Παυσανία φαίνεται και το θύμα ενός προγενέστερου καταποντισμού, η βυθισμένη πολιτεία Παυλοπέτρι στο σημερινό στενό μεταξύ Ελαφονήσου και λακωνικής ακτής. Απ' ότι φαίνεται, το 2ο αιώνα δεν είχε διασωθεί ούτε με μορφή θρύλου καμία ανάμνηση της βυθισμένης πολιτείας, που ίσως αποτελούσε σημαντικό κόμβο εμπορίου μεταξύ πρώτο-μυκηναίων και μινωιτών.

Είπα μινωίτες και θυμήθηκα τη Μινώα. Ποια είναι αυτή; Είναι πολλές οι Μινώες, δεν είναι μία. Είναι αρκετά τα παραθαλάσσια μέρη, οικισμοί, αραξοβόλια, νησάκια που στην αρχαιότητα αναφέρονται με αυτό το όνομα σε αρκετά μέρη του Αιγαίου και όχι μόνο. Πιθανολογείται ότι το όνομα παραπέμπει σε εμπορικό - ανεφοδιαστικό σταθμό των θαλασσοκρατόρων Κρητών της μινωικής εποχής. Όσον αφορά τα της λακωνικής, ο Παυσανίας αναφέρει με το όνομα Μινώα τη χερσόνησο - βράχο που αργότερα και μέχρι σήμερα ονομάζουμε Μονεμβασία, τη γνωστή διατηρητέα καστροπολιτεία. Η κυρίως πόλη της περιοχής της Μονεμβασίας το 2ο αιώνα όμως δεν ήταν η Μινώα, αλλά η Επίδαυρος Λιμηρά, απέναντι από το βράχο με την καστροπολιτεία και λίγα χιλιόμετρα βόρεια. Ανήκε και η Επίδαυρος Λιμηρά στο Κοινό των Ελευθερολακώνων μαζί με τις Βοιές, το δε Παυλοπέτρι και η Ελαφόνησος, ποιος ξέρει, ίσως ήταν κι αυτά μια πανάρχαια, βυθισμένη και ξεχασμένη Μινώα.

Ξέρεις πώς ενώθηκε η Ελαφόνησος με την Ελλάδα; Έχει ενδιαφέρον η ιστορία, που τη θυμάμαι στο περίπου να την έχω διαβάσει προ καιρού. Τον καιρό της απελευθέρωσης, το νησάκι ήταν ακατοίκητο και υπήρχε ασάφεια αν αποτελούσε τμήμα της Πελοποννήσου ή των Κυθήρων. Στη δεύτερη περίπτωση, θα έπρεπε να μείνει στην Ιόνιο Πολιτεία όπου ανήκαν τα Κύθηρα, υπό βρετανική προστασία. Στείλαμε όμως απέναντι μερικούς από τους άρτι αφιχθέντες εν Νεαπόλει βατικιώτες μαζί με τις κατσίκες τους. Έτσι κατοχυρώσαμε το τεκμήριο της υπάρχουσας οικονομικής δραστηριότητας στο νησάκι από τις από δώ ακτές και αυτό κατοικήθηκε - μάλλον για πρώτη φορά ως νησί. Ήρθε λοιπόν με μας μερικές δεκαετίες πριν μας παραχωρηθούν τα Κύθηρα μαζί με τα υπόλοιπα Επτάνησα. Κάτι δηλαδή σαν αυτό που λεγόταν ότι θέλανε να κάνουν οι ελληνικές κυβερνήσεις με "αμφισβητούμενες" βραχονησίδες στο Αιγαίο μετά τις ιστορίες στα Ίμια.

Έχω ίσως πάνω από είκοσι χρόνια να περάσω το στενό για την Ελαφόνησο. Το νησάκι τότε ήταν ένα παρθένο ψαρονήσι. Επισκέπτονταν μερικοί Ιταλοί που κάθονταν στη Νεάπολη ένα-δύο βράδυα στο δρόμο για παραθερισμό στα Κύθηρα, έκαναν το μπάνιο τους, φεύγανε. Αγνώριστο θα είναι τώρα που πάνε και κάνουν τα camping τους διάφοροι μυστήριοι.

Και στον Καβομαλιά έχω πολλά χρόνια να πάω. Είχα πάει με βάρκα, αλλά μου έχουν συστήσει την πεζοπορική διαδρομή, που πρέπει οπωσδήποτε κάποτε να δοκιμάσω. Από τη φορά που πήγα, θυμάμαι ίχνη πιθανής παρελθούσης μοναστικής - ερημητικής παρουσίας στον άγριο βράχο πάνω από την αιωνίως φουρτουνιασμένη θάλασσα. Ίσως μια μικρή σκήτη που δεν ξέρω αν καταγράφηκε ποτέ, ίσως αγιασμένα τα κατσάβραχα από τα λείψανα αγνώστων μοναχών. Και η άγρια θάλασσα προς το νότο που η θέα της σε ταξιδεύει δέκα αιώνες πίσω και σε κάνει να φαντάζεσαι τους δρόμωνες του Νικηφόρου Φωκά να παλεύουν με τα κύματα, πριν πάνε να παλέψουν τους αγαρηνούς για να λευτερώσουν την Κρήτη.

Πέρασε και ο Παυσανίας από τον Καβομαλιά, αλλά δε συγκράτησα να έγραψε κάτι αξιοσημείωτο. Συγκράτησα όμως μια αναφορά του Ράνσιμαν, σύμφωνα με την οποία στα νερά του Καβομαλιά, σ' αυτό το διαχρονικό νεκροταφείο σκαριών και ναυτικών, χάθηκε ένα από τα πλοία της νηοπομπής που έπλεε από την Κωνσταντίνου Πόλη για να πάρει μέρος στη Σύνοδο της Λυών του 1272, μια από τις αποτυχημένες απόπειρες ιάσεως του Μεγάλου Σχίσματος των Εκκλησιών. Έχει ενδιαφέρον πώς παρουσιάζει τα τεκταινόμενα σχετικά με τη Σύνοδο αυτή ο Ράνσιμαν. Ο Αυτοκράτορας Μιχαήλ Παλαιολόγος παρουσιάζεται με θετικά λόγια, ως αγνώς και ανιδιοτελώς πεπεισμένος ότι η γεφύρωση του χάσματος και η συμμαχία με τον Πάπα ήταν για το καλό της Πολιτείας και του λαού του, αλλά και με συνείδηση ότι ο λαός αυτός ήταν σφόδρα αντίθετος. Στις σχετικές διαπραγματεύσεις λοιπόν οι παπικοί ζητούσαν δέκα πράγματα, οι δικοί μας απαντούσαν ότι αυτά είναι ανεφάρμοστα και θα προκαλέσουν επανάσταση, μετά την οποία οι παπικοί θα έχουν να κάνουν με πολύ λιγότερο διαλλακτικές αντιπροσωπίες. Με τα πολλά και τις πιέσεις, τα πιο πολλά από τα δέκα γίνονταν δεκτά. Μετά λίγο χρόνο, οι παπικοί λεγάτοι έφταναν στην Πόλη να ελέγξουν τη συμμόρφωση. Η ενωτική πτέρυγα μετά βίας, κόπου και εν μέσω σφοδρών αντιδράσεων είχε πραγματοποιήσει τα πέντε από τα δέκα. Οι λεγάτοι το έβλεπαν αυτό. Και τώρα ζητούσαν πλέον δεκαπέντε πράγματα. Ναι, και μένα την Τρόικα μου θύμισε όταν το διάβασα. Με δύο μεγάλες διαφορές από τα σήμερα. Πρώτον τα κρατικά ταμεία γεμάτα. Και δεύτερον, ο κόσμος ανθενωτικός. Σήμερα τα ταμεία είναι στο βαθύ κόκκινο και ο κόσμος ενωτικός, θέλει να "γίνουμε Ευρώπη".

Τα χρόνια εκείνα, ήταν μεν τα ανατολικά σύνορα της Βασιλείας ανασφαλή και προσβάλονταν από στίφη τούρκων και τουρκομάνων, από την άλλη όμως και οι ίδιοι οι τούρκοι τρώγονταν μεταξύ τους. Θα περνούσαν λίγες δεκαετίες μέχρι οι Οθωμανοί να αρχίσουν να επιβάλονται επί των υπολοίπων τουρκικών κρατιδίων και να γίνουν η δύναμη που τελικά θα έμπαινε οριστικά και αμετάκλητα στην Πόλη.

Ο πραγματικός κίνδυνος στα 1270 - 1280 προερχόταν από την Εσπερία και τον προσωποποιούσε ο Κάρολος ο Ανδεγαυός. Αρκετά μακρυά η ιστορία ποιος ήταν αυτός και πώς έφτασε να απειλεί την Πόλη. Για να την συνοψίσω, κάνω μια βόλτα μέχρι τη Σικελία.

Η Σικελία χάθηκε οριστικά και αμετάκλητα για τη "Βυζαντινή" Αυτοκρατορία τον 9ο αιώνα. Αντίθετα με την Κρήτη που ανακατελύφθη, η Σικελία παρέμεινε αραβικό εμιράτο μέχρι τη νορμανδική κατάκτηση όλης της Ιταλίας τον 11ο αιώνα. Στη δική μας θεώρηση, η νορμανδική κατάκτηση ήταν ένα γεγονός αρνητικό, καθώς μ' αυτήν χάνονται τα τελευταία οχυρά της ρωμιοσύνης στην ιταλική χερσόνησο. Φαίνεται όμως ότι οι νορμανδοί υπήρξαν δίκαιοι εξουσιαστές της Σικελίας. Σεβάστηκαν τις τοπικές συνήθειες και τα τοπικά έθιμα. Τα διατάγματά τους, για παράδειγμα, ήταν σε τρεις γλώσσες, λατινικά για την Αυλή και μέρος του λαού, ελληνικά και αραβικά για τον υπόλοιπο λαό. Όταν κάποτε το 13ο αιώνα η δυναστεία που είχαν εγκαθιδρύσει οι νορμανδοί εξέλιπε χωρίς διάδοχο, το νησί βρέθηκε διεκδικούμενο από τον γερμανικό οίκο των Χοενστάουφεν και τον γαλλικό οίκο των Ανδεγαυών. Με τα πολλά, και μετά από χίλιες μύριες μάχες, εξεγέρσεις, δολοπλοκίες, δυναστικές ακροβασίες, διαπραγματεύσεις... σε όλη την ιταλική χερσόνησο, με την εμπλοκή του Βατικανού, άλλων ιταλικών πόλεων του Βορρά και του Νότου... ο Κάρολος ο Ανδεγαυός βρέθηκε κυρίαρχος του παιχνιδιού. Το παιχνίδι βέβαια δεν ήταν για τη Σικελία αυτή καθαυτή, αλλά ουσιαστικά για τον έλεγχο της πλούσιας Ιταλίας και κατ' επέκταση την επικράτηση επί των πολιτικών πραγμάτων όλης της υστερομεσαιωνικής Ευρώπης.

Ο Κάρολος αναφέρεται από τον Ράνσιμαν ως χαρισματική προσωπικότητα, ως ηγέτης που πραγματικά θα μπορούσε να φτάσει σε ισχύ τον Καρλομάγνο και να ιδρύσει ένα ενοποιημένο κράτος, μια καινούρια Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Στα 1270 - 1280, και αφού θριάμβευσε επί των γερμανών αντιπάλων του, στράφηκε προς ανατολάς και προετοιμαζόταν στρατιωτικά και πολιτικά να "ανακαταλάβει" την Κωνσταντινούπολη για τους Λατίνους και να επανιδρύσει τη Λατινική Αυτοκρατορία που είχε καταλύσει λίγα χρόνια νωρίτερα εκ Νικαίας ορμώμενος ο Μιχαήλ Παλαιολόγος. Για κάποιο διάστημα, την εκστρατεία κατά της Κωνσταντινούπολης συγκρατούσαν οι Πάπες, που ήλπιζαν στην ένωση των εκκλησιών με βάση τα συμφωνηθέντα στη Λυών. Στα 1282 όμως, ο μεν Κάρολος δεν ήθελε να περιμένει άλλο, ο δε Πάπας ήταν γάλλος και δικός του άνθρωπος. Έκανε λοιπόν τις επαφές και τις συμμαχίες του, με τα λατινικά κρατίδια της ελληνικής χερσονήσου, αλλά και με το Δεσποτάτο της Ηπείρου. Συγκέντρωσε και στη Μεσήνη της Σικελίας τη μεγάλη του στρατιά μαζί με στόλο για τη μεταφορά. Και όλα φαίνονταν έτοιμα.

Οι Σικελιώτες όμως δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένοι από τη γαλλική διοίκηση. Οι κρατικοί αξιωματούχοι ήταν όλοι από τη Γαλλία, η γλώσσα της διοίκησης τα γαλλικά. Επεβλήθη το φεουδαρχικό σύστημα, που ήταν άγνωστο και ξένο στην Ανατολή (και η Σικελία είχε τεράστιο παρελθόν πολιτισμικών επιδράσεων από την Ανατολή). Οι φόροι βαρείς, και από πάνω αυτός ο ξένος βασιλιάς μάζευε εδώ στρατό να πάει να χτυπήσει "τους φίλους μας τους Έλληνες".

Η "βυζαντινή" διπλωματία, επίσης, δεν είχε μείνει αδρανής. Αρκετό χρυσάφι από τα ταμεία της Πόλης είχε φύγει προς τη Σικελία, για να εξαγοραστούν τα κατάλληλα πρόσωπα και να εξοπλιστεί ο λαός με μαχαίρια και σπαθιά. Και λίγες μέρες μόνο πριν αναχωρήσει ο στόλος για την Ανατολή, όταν οι καμπάνες του νησιού σήμαναν για τον εσπερινό της Λαμπροδευτέρας, ο λαός ξεσηκώνεται αιφνιδιαστικά, κατασφάζει τους γάλλους διοικητικούς και εν τέλει καταστρέφει το στόλο του Καρόλου, έτσι ώστε η επιχείρηση εναντίον του "Βυζαντίου" είναι πια αδύνατη. Είναι τα γεγονότα που έμειναν στην ιστορία ως ο Σικελικός Εσπερινός, σοκαριστικά ως προς τη σκληρότητά τους, αλλά και απόδειξη ότι με τη Βασιλεία των Ρωμαίων να πνέει τα λοίσθια, εν τούτοις η διπλωματική ισχύς της δεν ήταν για να παίζει μαζί της ο κάθε... κουτόφραγκος.

Οι επαναστάτες στην αρχή ανακήρυξαν τις πόλεις τους αυτόνομες κοινότητες και έστειλαν επιστολές στον Πάπα να τους αναγνωρίσει ως τέτοιες και να τους θέσει κατευθείαν υπό την προστασία του. Ίσως είχαν σκοπό να ιδρύσουν κάποιο "Κοινόν των Ελευθεροσικελιωτών"! Η Ρώμη όμως του 13ου μ.Χ. δεν είναι ίδια με τη Ρώμη του 2ου π.Χ. κι έτσι απάντηση δεν παίρνουν. Συνειδητοποιώντας ότι ο Κάρολος αργά ή γρήγορα θα τους συνέτριβε, στρέφονται και προσφέρουν το θρόνο στο βασιλιά της Αραγωνίας που "όλως τυχαίως" βρισκόταν με το στρατό του εκεί απέναντι, στην Τύνιδα, υποτίθεται σε Σταυροφορία. Φαντάζομαι ένας σικελός Κοντογιώργης θα σχολίαζε ότι η επανάσταση του Σικελικού Εσπερινού απέτυχε παταγωδώς, αφού αντί να εγκαταστήσει ένα καθεστώς ελευθερίας στο οποίο προσέβλεπαν οι σικελοί, τελικά αντικατέστησε μια απολυταρχία με μία άλλη! Εν πάση περιπτώσει, το νησί βρίσκεται να διεκδικείται πλέον από τους Γάλλους και τους Αραγωνίους φεουδάρχες. Κάποια στιγμή με διαπραγματεύσεις αποφασίζεται ανακωχή, το νησί να παραμείνει στους Αραγωνίους, αλλά ο τίτλος του βασιλιά της Σικελίας παραμένει στους Ανδεγαυούς, που είχαν στην κατοχή τους τη Νάπολη και άλλες κτίσεις στην Ιταλία και τη Γαλλία. Δύο βασιλείς της Σικελίας λοιπόν, ένας κατ' όνομα, άλλος εν πράγμασιν. Μέχρι που, κάποιους αιώνες μετά, με μερικά δυναστικά κόλπα, γάμους, υιοθεσίες και τέτοια, οι δύο οίκοι ενώνονται, ενώνουν και τα εδάφη τους και δημιουργείται το Βασίλειο των Δύο Σικελιών, που συναντάμε μέχρι το 19ο αιώνα όταν διαβάζουμε για τα γεγονότα της Ιταλικής Ενοποίησης. Νομίζω όμως το βασίλειο αυτό θα έπρεπε πιο σωστά η Ιστορία να το ονομάσει Βασίλειο των Δυο Γαϊδάρων. Που μαλώνανε σε ξένον αχυρώνα...

Ο Καβομαλιάς λοιπόν. Αγριεμένος, στέρησε από τους επιβάτες ενός "βυζαντινού" πλοίου τη συμμετοχή στη Σύνοδο της Λυών. Που δεν πέτυχε την Ένωση των Εκκλησιών, αλλά καθυστέρησε την εισβολή των Φράγκων. Μέχρι που πρόλαβε η διπλωματία να προετοιμάσει το Σικελικό Εσπερινό, εν τέλει δίνοντας 170 επιπλέον χρόνια ζωής στην παραπαίουσα Ρωμανία.

Σκέφτομαι ότι στα γεγονότα του Σικελικού Εσπερινού έχουμε ίσως την πρώτη φορά στην ιστορία της δυτικής Ευρώπης που μια μάζα ανθρώπων συμπεριφέρεται συλλογικά, ως έθνος, κάνουν μια πολιτική επιλογή, αναγνωρίζουν εθνικούς εχθρούς και φίλους. "Θάνατος στους φραντσέζους"! Το συνδέω με τον κατά Κοντογιώργη ορισμό του έθνους που τόσο μ' αρέσει και αναφέρω συχνά, ως η συνείδηση της κοινωνίας των εν ελευθερία συνερχομένων και δήμο συγκροτούντων πολιτών. Και σκέφτομαι ότι ίσως δε θα πρέπει να αποτελεί έκπληξη ότι στη Σικελία και όχι στην Προβηγκία, στο Έσσεξ, στην Ουψάλα ή τη Σαξωνία έχουμε την πρώτη εκδήλωση αυτού του φαινομένου, λόγω της μακραίωνης ελληνικής - ανατολικής παρουσίας και επιρροής. Με άλλα λόγια, η εν ελευθερία συνεύρεση και δημιουργία συλλογικού υποκειμένου έχουμε λόγους να πιστεύουμε ότι ήταν μια διαδικασία γνωστή μεν στη Σικελία, άγνωστη όμως στην Προβηγκία, στο Έσσεξ, στην Ουψάλα και στη Σαξωνία. Η αρχική επιλογή των επαναστατών να κυβερνήσουν το νησί τους στη βάση ελεύθερων πόλεων παραπέμπει ίσως προς την ίδια κατεύθυνση.

Ο Ράνσιμαν πάλι διατυπώνει μια άλλη σκέψη. Ρίχνει "ευθύνες" στο Βατικανό για το γεγονός ότι η δυτική Ευρώπη εξελίχθηκε σε μια σειρά αντιμαχομένων εθνών - κρατών, αντί να ακολουθήσει το δρόμο της ανασύστασης μιας Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας που οραματιζόταν το 800 μ.Χ. ο τότε Πάπας όταν έστεφε τον Καρλομάγνο. Κατά τον Ράνσιμαν, η Παποσύνη υποστήριζε μεν βασιλείς και πρίγκηπες τον ένα εναντίον του άλλου, αλλά με όρια - τέτοια όρια, που εξασφάλιζαν ότι ο Πάπας θα ήταν πάντα ο ισχυρότερος. Αυτό οδήγησε εν τέλει στην άλωση της ίδιας της Παποσύνης! Αφού, δηλαδή, για αιώνες οι πάπες έστρεφαν το Γάλλο βασιλιά εναντίον του Άγγλου και του Γερμανού αυτοκράτορα, μετά πια ο Γάλλος βασιλιάς, με συνείδηση ότι ο Άγγλος και ο Γερμανός ήταν οι ανταγωνιστές του, προσπαθούσε να επιρρεάσει ώστε να εκλεγεί γάλλος ή γαλλόφιλος Πάπας. Κατά τον Ράνσιμαν, σ' αυτή την πολιτική του Βατικανού εντοπίζονται επίσης και οι ρίζες της Διαμαρτύρησης (του Προτεσταντισμού).

Ενδιαφέρουσα η άποψη ενός ειδικού του Ύστερου Μεσαίωνα, αλλά το θέμα της εθνογέννεσης στη Δυτική Ευρώπη δεν θα λυθεί από μένα σε μια ανάρτηση ιστολογίου που ξεκίνησε από τον Παυσανία!

Captain Cuveli's mandolin

Η ώρα σήμαινε 8:30μμ εκείνο το θερμό βράδυ του Ιουνίου, όταν ο Βαγγέλας περνούσε το κατώφλι του παλιού αθηναϊκού αρχοντικού. Επρόκειτο να συναντηθεί με τον Antoine, για τρίτη φορά μέσα σε τέσσερις μέρες. Είχαν κάτι ξένα χωράφια να πουλήσουν και δεν τους έβγαινε εύκολα η μοιρασιά.

Η συνάντηση ξεκίνησε εγκαρδίως, με τους υπηρέτες του Antoine να προσφέρουν το παραδοσιακό κέρασμα: γλυκύ βραστό, λουκούμι, σορμπέτι, δροσερό γάργαρο νερό υπό ιδιωτικοποίηση σε μια κοινοπραξία αζέρων - κιργίζιων - ουζμπέκων - μογγόλων. Ο Antoine έκανε δριμεία παρατήρηση στον αρχιτρίκλινο γιατί δεν έβγαλε γλυκό κουταλιού, η αλήθεια όμως είναι ότι το είχε φάει όλο ο Τεό επισκεπτόμενος τον προηγούμενο ένοικο του αρχοντικού (ο ισχυρισμός του ότι το φάγαμε όλοι μαζί αμφισβητείται έως τις μέρες μας).

Σιγά σιγά η συζήτηση άναβε. Έμπειροι και σκληροί διαπραγματευτές και οι δύο, ήξεραν πολύ καλά πώς να εξασφαλίσουν τα συμφέροντά τους. Η ώρα είχε περάσει, κόντευαν μεσάνυχτα, η ώρα που βγαίνει ο Κώστας ο επίτιμος... χοντρές στάλες ιδρώτα έτρεχαν από τα μέτωπα των δύο μονομάχων. Ο Βαγγέλας έσπασε πρώτος! Σηκώθηκε όρθιος, χτύπησε το χέρι στο τραπέζι. "Δεν θέλουμε την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων, αλλά δεν την φοβόμαστε κιόλας! Δε θα εκβιάσεις εσύ κοτζάμ Βαγγέλα"!

Σηκώθηκε φουρκισμένος να φύγει. Καβάλησε ένα μηχανάκι που βρέθηκε μπροστά του και έβαλε μπρος να φύγει. Μέσα στον εκνευρισμό του, δεν πρόσεξε στην πρώτη διασταύρωση ένα σμαρτάκι που παραβίασε το STOP. Το μοιραίο έγινε...

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- Γιατρέ, γιατρέ, τρέξτε, ο τραυματίας ξύπνησε!

- Έρχομαι αμέσως αδελφή!

- ...

- Εδώ είμαι, πώς είναι;

- Έπεσε πάλι σε κώμα, γιατρέ...

- Σας μίλησε καθόλου; 

- Μία κουβέντα μου είπε μόνο, πολύ περίεργη, είναι, λέει, ο Άδωνις!

- Ω Θεέ μου!

- Μαλάκυνση εγκεφάλου γιατρέ;

- Όχι, μαλάκυνση είχε κι από πριν, εδώ πλέον έχουμε συμπτώματα εγκεφαλικού θανάτου.

- Άμοιρε Βαγγέλα...

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Πρώτες πρωινές ώρες πια και η αγωνία για την τύχη του Βαγγέλα στο κατακόρυφο. Μια φιγούρα ξεπροβάλει στο κατώφλι του μισοσκότεινου νοσοκομειακού θαλάμου. Είναι ο Antoine! Πλησιάζει, ακουμπά στο κομοδίνο το μπουκέτο κόκκινα τριαντάφυλλα που έφερε στον ασθενή, παίρνει μία καρέκλα και κάθεται συντετριμμένος δίπλα στο κρεβάτι του Βαγγέλα. Του κρατά το χέρι τρυφερά, το χαϊδεύει και μονολογεί φωναχτά. "Εγώ φταίω για όλα. Δεν έπρεπε να στο κάνω αυτό Βαγγέλα. Δεν έπρεπε να ήμουν τόσο σκληρός μαζί σου".

Ως εκ θαύματος, οι ενδείξεις των οργάνων που παρακολουθούν το Βαγγέλα αρχίζουν να ζωηρεύουν. Ο ασθενής ξυπνάει από το κώμα.

- Βαγγέλα μου... είσαι ζωντανός;

- Όχι μόνο ζωντανός, αλλά και ενωμένος, δυνατός. Η παρουσία σου, η φροντίδα και η τρυφερότητά σου με έκαναν καλά, Antoine. Success story. Μαζί θα προχωρήσουμε από δω και πέρα, να αλλάξουμε τα πάντα, να τους μεταρρυθμίσουμε ό,τι έχουν και δεν έχουν αμεταρρύθμιστο. Χέρι-χέρι! Άμα λάχει και με τον Καρατζαφέρη.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Καθώς μια καινούρια μέρα ανατέλει πάνω από τον αττικό ουρανό, ο Antoine και ο Βαγγέλας ατενίζουν το μέλλον μαζί, μονιασμένοι, πιο κοντά από ποτέ. Το αγαπημένο πλέον ζευγάρι προχωρά με αισιοδοξία να το γιορτάσει στην πιτσαρία του Antoine που έσκισε αφού ο ιδιοκτήτης έσπασε αυγά και έφτιαξε ομελέτα. Οι τίτλοι τέλους συνοδεύονται από έναν ρομαντικό σκοπό παιγμένο από το μαντολίνο του λοχαγού Cuveli.

ΥΓ1 Τα πρόσωπα της παρούσης ιστορίας είναι φανταστικά, κάθε ομοιότητα με πραγματικά είναι συμπτωματική κλπ.

ΥΓ2 Το φιλοσοφικό κλειδί για την κατανόηση του βαθύτερου νοήματος της παραπάνω αλληγορίας είναι το μηχανάκι που καβάλησε ο Βαγγέλας. Σε ποιον ανήκε άραγε; Ποιος το είχε αφήσει στο συγκεκριμένο σημείο τη δεδομένη στιγμή;

Εκπασοκισμός

Ρίξε μια ματιά στο παρακάτω απόσπασμα, όπου ο μασκαριώτατος κ. Πάγκαλος επεξηγεί τη γνωστή μνημειώδη πλέον ρήση του.

Το 1981 λοιπόν έγινε όντως κοσμογονία. Διαλύθηκε ο θεσμός της οικογένειας και διασφαλίστηκαν τα δικαιώματα των γυναικών (αλλά και των ανδρών) επί της ζωής των αγέννητων παιδιών τους. Έγινε και τεράστια προσπάθεια στην εκπαίδευση, προς την κατεύθυνση της καταστροφής της γλώσσας και κατάργησης της αξιολόγησης μαθητών και εκπαιδευτικών. Τριάντα χρόνια μετά η δημογραφική συρρίκνωση και η αγλωσσία - αμορφωσιά των υπολοίπων που τη γλύτωσαν αποτελούν αδιάψευστο μάρτυρα της εν λόγω κοσμογονίας.

Το 1985 ο λαός ήταν δυσαρεστημένος. Γιατί; Μα γιατί η κρίσιμη μάζα μετακινούμενων ψηφοφόρων που την περίοδο του "δικομματισμού" αναδείκνυε κυβερνήσεις, δεν είχε ψηφίσει ΠΑΣΟΚ το 1981 για να καταστρέψει την παιδεία ούτε για να "εξευρωπαΐσει" το οικογενειακό δίκαιο. Το είχε ψηφίσει διότι ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο, διότι έξω οι βάσεις του θανάτου, όχι στους πέρσινγκ-2 και κρουζ, και διότι η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες κύριε Καραμανλή. Ακολούθησε το πρωτοφανές όργιο παροχών και διορισμών που αναφέρει στο απόσπασμα ο μασκαριώτατος, μέσω του οποίου (οργίου, όχι μασκαριωτάτου) εξαγοράστηκαν συνειδήσεις, αμβλύνθηκαν ευαισθησίες, θόλωσαν κριτήρια και κρατήθηκε το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία. Η δικαιολογία ότι αυτό αποτελούσε αναγνώριση της υπάρχουσας ντόπιας φαυλοκρατίας είναι απίστευτα φτηνή, ενώ ρίγη συγκίνησης προκαλεί στο πανελλήνιο η πληροφορία ότι ο μασκαριώτατος μπορεί να έγραψε μα και δέκα ολόκληρα άρθρα σε τριάντα χρόνια επ' αυτού.

Μου φαίνεται ότι η παραπάνω εξιστόρηση των γεγονότων, και ειδικά η αναφορά στο από παραμονές του 1985 αρχόμενο όργιο, στοιχειοθετεί επακριβώς τη διαδικασία που ο κ. Γιανναράς ονομάζει "εκπασοκισμό" του λαού. Μια λέξη την οποία συχνά παντρεύει με την "εξηλιθίωση", ή ακόμα με τη φράση "συνειδητή εκστρατεία εξηλιθίωσης". Πού και πού και με τον "ανδρεϊκό αμοραλισμό" και ευχαριστώ που με διαβάσατε.

Διάπλασις των παίδων

Σοκαρίστηκε η κοινωνία μας από το φαινόμενο "κατήχησης" στα "ελληνικά ιδεώδη" που οργάνωσε η Χρυσή Αυγή σε κάποια από τις πολλές εξαθλιωμένες γειτονιές της Αττικής. Επειδή πολλοί μου στέλνουν, σχολιάζουν, άλλοι "επώνυμοι" βγαίνουν στα κανάλια, διαρρηγνύουν ιμάτια, πουκάμισα, πουλόβερ, σώβρακα, φανέλες... σκίζουν καλσόν, πάνε τα Gucci... σκέφτηκα να βάλω κι εγώ κάτω δυο λόγια. Ελπίζω να το κρατήσω σύντομο και να μπορέσω να το αναρτήσω ήδη σήμερα 2 Μαρτίου όσο το θέμα είναι επίκαιρο.

Προφανώς η ιδέα και η θέα των σχετικών φωτογραφιών ανατριχιάζει. Από κει και πέρα. Ακούστηκε στην τηλεόραση, νομίζω από στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ, ότι φταίνε οι γονείς που στέλνουν τα παιδιά τους εκεί (προφανώς σωστό), αλλά και (άκουσον άκουσον) δεν έχουν δικαίωμα οι γονείς να δίνουν στα παιδιά τους ό,τι ανατροφή, "αξίες" και "αρχές" θέλουν.

Τι λες ρε φίλε. Την άδειά σου θα πάρουν οι γονείς πώς να μεγαλώσουν τα παιδιά τους, ή την άδεια του Τσίπρα...

Θεωρώ πολύ επικίνδυνη αυτού του τύπου τη ρητορική και τη σκέψη. Σήμερα (άντε καλώς) δεν έχεις το δικαίωμα να μεγαλώσεις το παιδί σου χρυσαυγίτη. Αύριο (ή μήπως... προχτές); Δε θα έχεις άραγε το δικαίωμα να το μεγαλώσεις ίσως χριστιανό... μουσουλμάνο... ευρωσκεπτικιστή... ακόμα - ακόμα αριστερό; Μην ξεχνάμε πόσες και πόσες πολιτικές και ατομικές ελευθερίες καταγγέλεται (από την αριστερά μάλιστα!) ότι καταπατούνται στο δυτικό κόσμο στο όνομα του πολέμου κατά της τρομοκρατίας. Θεωρώ ότι δεν πρέπει ως κοινωνία να ανεχτούμε το κατεστημένο της πολιτικής ορθότητας να μπει από την πίσω πόρτα στο σπίτι μας και να μας επιβάλλει τι γάλα θα βυζάξουν τα παιδιά μας - ούτε καν στο όνομα της αντιμετώπισης της Χρυσής Αυγής. Αυτό θα ήταν τελείως μα τελείως οργουελικό.

Ας πάρουμε όμως μια ανάσα και ας θέσουμε κατ' αρχήν το ερώτημα, ποιος να είναι άραγε ο σκοπός της παιδείας / ανατροφής / διάπλασης. Προφανώς γράφω με την ανευθυνότητα του μη δασκάλου και μη γονέα. Δε χρειάζεται όμως να είσαι εξειδικευμένος ούτε "μέσα στο χορό" για να διαπιστώσεις ότι για τους περισσότερους σκοπός της παιδείας είναι όταν το παιδί αποφοιτήσει, να βρει αυτομάτως μια δουλειά που θα του αποφέρει πολλά λεφτά, ει δυνατόν χωρίς να κουράζεται και πολύ - πολύ. Μα ο σκοπός ο ίδιος της ζωής για τους περισσότερους είναι τα πολλά λεφτά. Άλλωστε, χωρίς πολλά λεφτά, πώς θα έχεις καλό αυτοκίνητο να κάνεις φιγούρα στο γείτονα; Πώς θα έχεις πολλές γυναίκες;

Νόημα βίου ουδέν!

Είναι απλούστατο λοιπόν. Σε εποχές που τα λεφτά δεν περισσεύουν, και που ακόμα και τώρα σχεδόν κανείς δεν ασχολείται με τη νοηματοδότηση του βίου των ανθρώπων, και οι έρμοι οι γονείς, απαίδευτοι κι αυτοί και αμόρφωτοι, γίνονται φτερά στον κάθε είδους άνεμο. Κάποιοι μοιραία καταλήγουν να στέλνουν τα παιδιά τους στη Χρυσή Αυγή. Αν δεν έστελνε κανείς, δεν θα υπήρχε το φαινόμενο!!! Σκέφτηκε κανείς τις ευθύνες του εκπαιδευτικού συστήματος που έβγαλε τέτοιους αμόρφωτους έξω στην κοινωνία; Τις ευθύνες όλων των υπουργών παιδείας των τελευταίων 50 χρόνων;

Συνεχίζω με πράγματα που έχω ξαναπεί, ή μάλλον ξαναδανειστεί. Οι επιρροές από Γιανναρά και Κοντογιώργη θα είναι προφανείς, οπότε όποιος είναι αλλεργικός ας σταματήσει την ανάγνωση εδώ!

Σκοπός του βίου είναι η Αλήθεια. Σκοπός της ανατροφής - διάπλασης - παιδείας είναι να οδηγηθεί ο νέος στην αναζήτησή Της και, στο μέτρο του δυνατού, στο να ζήσει κατ' Αλήθειαν (ασυμπτωτική φιλοδοξία, αλλά επιτέλους ας καλλιεργηθεί η φιλοδοξία).

"Τι εστίν Αλήθεια"; Αλήθεια είναι κάτι που κοινωνείται και επιβεβαιώνεται από την κοινή εμπειρία. Επιπλέον, που δεν έχει περιέλθει στη λήθη (α-λήθεια). Για να επιβεβαιωθεί, επομένως, κάτι ως αληθές, απαιτείται η εν ελευθερία συνεύρεση της κοινωνίας, που μ' αυτόν τον τρόπο συγκροτεί συλλογικότητα.

Η αποδόμηση της συλλογικότητας και ο εγκυβωτισμός των ανθρώπων - γονέων στην ιδιωτική σφαίρα τους καθιστά... ιδιότες. Μη έχοντας συλλογική αναφορά ενώπιον της οποίας θα μπορούσαν να φέρουν το πρόβλημά τους, αναλαμβάνουν την... ιδιωτική και ιδιοτική πρωτοβουλία να στραφούν προς τη Χρυσή Αυγή μαζί με τα παιδιά τους.

Η λύση είναι η επαναδόμηση της ελληνικής συλλογικότητας. Ο Δήμος των εν ελευθερία συνερχομένων πολιτών θα ακούσει τα προβλήματα των γονέων και θα κάνει κάτι για να τα ανακουφίσει, ο Δήμος θα τους εξηγήσει και δυο φωνήεντα περί Χρυσής Αυγής. Οι γονείς δεν θα στέλνουν τα παιδιά τους εκεί διότι αυτά που λέγονται εκεί, όταν περαστούν μέσα από το κριτήριο του Δήμου (όχι του ΣΥΡΙΖΑ, της μιας ή της άλλης ιδεολογίας, της νεωτερικότητας, της πολιτικής ορθότητας, ή του... φούφουντου) δεν αληθεύουν. Είναι πραγματικά τόσο απλό...

Και κάτι διαφορετικό

Είναι γνωστή σε μερικούς - και καιρός να γίνει σε περισσότερους - η εγκυκλοπαιδική μου ενασχόληση με την ευρωπαϊκή και παγκόσμια ιστορία της περιόδου που στον τόπο μας ήταν τουρκοκρατία και για τη Δύση ήταν η εποχή των εξερευνήσεων και του αποικισμού. Ενδιαφέρομαι, γοητεύομαι μπορώ να πω, όχι τόσο για τους πολέμους και τη δράση, όσο για τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνθήκες και εξελίξεις της περιόδου. Σε περιόδους παλιμπαιδισμού, το ενδιαφέρον αυτό αναζωπυρώνεται. Ως γνωστόν, τον τελευταίο καιρό παλιμπαιδίζω ασυστόλως και ανερυθριάστως!

Κατά καιρούς στα σχετικά διαβάσματά μου συναντώ συμπατριώτες μας που έπαιξαν κάποιο ρόλο, λιγότερο ή περισσότερο σημαντικό. Το βρίσκω αυτό ιδιαίτερα γοητευτικό! Αποφάσισα λοιπόν να βάλω κάτω μερικές πληροφορίες σχετικά με ό,τι θυμάμαι να έχω συναντήσει μέχρι τώρα. Δεν θα αναφερθώ σε "απόκρυφες" θεωρίες, όπως π.χ. τη θεωρία που λέει ότι ο Κολόμβος ήταν έλληνας (αν και ως γενουάτης και δεδομένου του ότι η Χίος ήταν εκείνο τον καιρό κτήση γενουατική, θεωρητικά δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να ήταν φραγκοχιώτης). Εγώ είπα να επικεντρωθώ σε ανθρώπους που αποδεδειγμένα ή με ισχυρές ενδείξεις κατάγονταν από δικά μας μέρη.

Ξεκινάω όμως όχι από κάποιον άνθρωπο, αλλά από μια ναυμαχία. Ας πάμε στο 1509, στην βορειοδυτική Ινδία, στα μέρη δηλαδή που ο φίλος μου ο Κοσμάς θα πρέπει παλιότερα να είχε επισκεφθεί, στα νερά που θα είχε πλεύσει. Η κατάσταση στις αρχές του 16ου αιώνα έχει φέρει τους Πορτογάλους πριν από άλλους ευρωπαίους στον Ινδικό Ωκεανό, με κάποιες εμπορικές / ανεφοδιαστικές (αλλά και κατά κόρον δουλεμπορικές) βάσεις ήδη κατά μήκος των ακτών της Αφρικής, της Αραβίας και αυτής τούτης της Ινδίας. Η Αραβική θάλασσα βρέχει ακτές κατά βάσιν περσικές, αν και ίσως είχαν φτάσει ήδη και οι οθωμανοί (λίγα χρόνια αργότερα επί βασιλείας του - επίκαιρου - Σουλεϊμάν έφτασαν πράγματι, και μέχρι τη Βαγδάτη). Η Ερυθρά θάλασσα υπό τον έλεγχο των Μαμελούκων της Αιγύπτου και από τις δυο ακτές. Η Ινδία υπό τον έλεγχο τοπικών μουσουλμάνων ηγεμόνων.

Ως εισαγωγικές, περιφερειακές πληροφορίες, να αναφέρω ότι οι ευρωπαίοι τό 'ριξαν στη θαλασσοπορεία αμέσως μετά την άλωση της Κωνσταντίνου Πόλεως το 1453, καθότι τότε συνειδητοποίησαν ότι η δυτική απόληξη των πανάρχαιων χερσαίων εμπορικών δρόμων της Ανατολής έμενε οριστικά και αμετάκλητα στα χέρια αγαρηνών. Ο μόνος τρόπος να ελέγξει η χριστιανική Ευρώπη το πλουσιοπάροχο εμπόριο των μπαχαρικών και των υπολοίπων αγαθών της Ανατολής ήταν να βρεθεί ένας θαλάσσιος δρόμος προς τις Ινδίες. Ως γνωστόν, αυτό ξεκίνησε να κάνει κι ο Κολόμβος προς δυσμάς και έπεσε στην Αμερική, ενώ οι πορτογάλοι στράφηκαν νοτιοανατολικά και πέτυχαν πρώτοι τον περίπλου της Αφρικής. Έτσι λοιπόν φτάσαμε στον 16ο αιώνα με πορτογαλική παρουσία στις ινδικές - αραβικές θάλασσες και όλα τα παράλια να ελέγχονται από τους διάφορους αγαρηνούς ηγεμόνες που έγραψα παραπάνω.

Αρκετές ναυμαχίες αναφέρονται στον ινδικό ωκεανό μεταξύ πορτογαλικών και μουσουλμανικών στόλων τα χρόνια εκείνα. Από τις πιο αποφασιστικές, που εδραίωσε την πορτογαλική παρουσία (πριν αμφισβητηθεί από τους ολλανδούς και άλλους ευρωπαίους), αναφέρεται η ναυμαχία του Diu. Στη ναυμαχία αυτή, δυο ντουζίνες πορτογαλικές καραβέλες και καράκες εκμηδένισαν κάπου διακόσιες γαλλέρες και πλοιάρια των συμπραττώντων μουσουλμανικών δυνάμεων - οθωμανών, μαμελούκων, ινδών ηγεμόνων. Αναφέρεται ότι στο πλευρό των αγαρηνών ήταν και οι βενετσιάνοι, καθώς και η Ραγκούζα. Οι δυο αυτές ναυτικές πολιτείες είχαν κοινά συμφέροντα με τους μαμελούκους κυρίως, καθώς τα μπαχαρικά της Ανατολής περνούσαν από την Αλεξάνδρια στην Αδριατική και από κει στην υπόλοιπη Ευρώπη. Με τις κινήσεις των πορτογάλων, αυτό το μονοπώλιο έσπαγε, κι έτσι στην δεδομένη στιγμή οι βενετσιάνοι βρέθηκαν στο πλευρό των μουσουλμάνων (αν και αργότερα οι πόλεμοι μεταξύ Οθωμανών και Βενετών υπήρξαν ουκ ολίγοι). Επειδή μάλιστα οι αγαρηνοί γενικώς δε σκάμπαζαν και πολλά από πλοία, θάλασσες και ναυμαχίες, αναφέρεται ότι βενετοί ναυπηγοί αποσυναρμολόγησαν βενετικές γαλλέρες στη μεσογειακή ακτή της Αιγύπτου, πέρασαν τα υλικά δια ξηράς κάπου στο σημερινό Σουέζ και επανασυναρμολόγησαν τα πλοία ώστε να πλεύσουν την Ερυθρά Θάλασσα και να φτάσουν στην Ινδία. Τα πληρώματα που κωπηλατούσαν στα πλοία των αγαρηνών; Αναφέρονται έλληνες ναυτικοί - χωρίς φυσικά να παίρνω όρκο ότι πήγαν με τη θέλησή τους! Εντύπωση, επίσης, προκαλούν οι αναφορές των πορτογαλικών πηγών στον αντίπαλο στόλο. Ο συνασπισμός οθωμανών - μαμελούκων - ινδών αναφέρεται ως "rumes", δηλαδή γλωσσολογικώς... ρωμιοί - αν και δεν υπάρχει λόγος να υποθέσουμε ότι αυτό οφείλεται στην παρουσία δικών μας. Μπορούν να δοθούν πολλές άλλες εξηγήσεις, με πιο προφανή ότι είναι κατάλοιπο από το προγενέστερο ομώνυμο σουλτανάτο.

Νομίζω όμως ότι μπορεί να διακρίνει κανείς έναν ενδιαφέροντα συμβολισμό σ' αυτή τη ναυμαχία. Από τη βαθιά αρχαιότητα, το κέντρο του ανθρώπινου πολιτισμού υπήρξε η ευρύτερη περιοχή από την ανατολική Μεσόγειο, τη Μικρασία, το Λεβάντε, τη Μεσοποταμία έως τα όρια της Ινδίας. Όλοι οι αρχαίοι λαοί που δημιούργησαν τις πρώτες οργανωμένες κοινωνίες και, θα έλεγε κανείς, έβαλαν τα πρώτα - πρώτα θεμέλια του πολιτισμού τοποθετούνται στην περιοχή - από τους Ασσυρίους, τους Βαβυλωνίους, τους Αιγυπτίους, τους Πέρσες, τους Έλληνες, τους Ρωμαίους, έως τους λιγότερο γνωστούς σ' εμάς πολιτισμούς της κοιλάδας του Ινδού. Οι γεωπολιτικές συνθήκες, οι συμμαχίες, οι θρησκείες αλλάζουν, οι πολιτισμοί εξελίσσονται και διαμορφώνονται, οι ισορροπίες δυνάμεως μετακυλίονται - αλλά πάντα η περιοχή παραμένει το κέντρο του κόσμου. Τώρα όμως συντελείται μια κοσμογονική αλλαγή. Μια δύναμη που βρέχεται από τον Ατλαντικό φέρνει τις καραβέλες της και πλήττει καίρια την αίγλη της Ανατολής, κυριαρχεί στις θάλασσές της, ελέγχει πια τα πλούτη της. Από δω και στο εξής, το κέντρο των εξελίξεων και της προόδου δεν θα είναι η ανατολική Μεσόγειος και η Μεσοποταμία, αλλά οι ακτές του βορείου Ατλαντικού. Μέχρι τις μέρες μας! Με τεράστιες αλλαγές και ανακατατάξεις (η κυριαρχία των πορτογάλων δεν κράτησε για πολλές δεκαετίες), αλλά πάντα πλέον ο βόρειος Ατλαντικός είναι το κέντρο - οι προς ανατολάς, ή, στις μέρες μας, οι προς δυσμάς ακτές του.

Είναι χαρακτηριστικό ότι όλη σχεδόν η Ανατολή εκπροσωπείται στη ναυμαχία. Οι Αιγύπτιοι είναι εκεί, με την ισλαμική - αραβική μορφή που είχαν πάρει, μέσω των Μαμελούκων. Η Μέση Ανατολή και η Μικρασία εκπροσωπούνται, εξ' ημισείας από τους Μαμελούκους και τους Οθωμανούς. Οι Έλληνες είμαστε εκεί, έστω και υπόδουλοι, σκλάβοι, κωπηλάτες στις γαλλέρες. Ακόμα και η αρχαία Ρώμη, η ιταλική, θα έλεγε κανείς ότι εκπροσωπείται, από τους Βενετούς. Μόνο οι Πέρσες μου χαλάνε το συμβολισμό καθώς φαίνεται να λείπουν από το συγκεκριμένο επεισόδιο, αλλά θα τους συγχωρήσω αφού συγκρούστηκαν σε άλλες περιπτώσεις με τους πορτογάλους για την κυριαρχία στο Ορμούζ, στη Βασώρα και τον έλεγχο των περσικών στενών.

Πού έχασε το παιχνίδι η Ανατολή; Τι έδωσε στους πορτογάλους, σε έναν στολίσκο από τον Ατλαντικό, την πρωτοκαθεδρία; Μα η τεχνολογία. Η ναυτική τεχνολογία στην ανατολική Μεσόγειο και τον Ινδικό Ωκεανό λίγο προόδευσε μεταξύ... Σαλαμίνας και Diu. Τα πλοιάρια των αγαρηνών προσπαθούσαν να αντιμετωπίσουν τα πορτογαλικά κανόνια με έμβολα, τόξα και βέλη. Οι γαλλέρες που κυριάρχησαν στη Μεσόγειο για χιλιετίες, χωρίς εκτόπισμα και με το κέντρο βάρους ψηλά, δυσκολεύονται στην άγρια ανοιχτή θάλασσα και η κατασκευή τους δεν προέβλεπε την τοποθέτηση κανονιών. Μοιραία, ο Ατλαντικός επικράτησε και επικρατεί - και, αν ισχύει ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται, θα επικρατεί όσο διατηρεί την τεχνολογική πρωτοπορεία.

Παρόν στο Diu, για να επανέλθω στο θέμα αυτού του κειμένου, ήταν κι ένας 29χρονος Πορτογάλος θαλασσοπόρος, ο οποίος έμελλε να μείνει στην ιστορία ως ο άνθρωπος που οραματίστηκε και ξεκίνησε τον πρώτο περίπλου της υδρογείου. Το όνομά του, Fernão de Magalhães, ή πιο γνωστός σε μας ως Φερδινάνδος Μαγγελάνος. Κυριότερη πηγή μου για το ταξίδι του Μαγγελάνου είναι το σχετικό ιστορικό μυθιστόρημα του Γιώργου Λεονάρδου, Μαγγελάνος, Τρεις Έλληνες στο τέλος του κόσμου. Του συγγραφέα πάλι κυριότερη πηγή είναι εμφανώς το επίσημο χρονικό του συγκεκριμένου ταξιδιού, με συγγραφέα τον Antonio Pigafetta. Η αφήγηση του Λεονάρδου ακολουθεί πιστά το χρονικό, σε αρκετά σημεία μάλιστα με αυτούσια μεταφρασμένα αποσπάσματα. Ως προς τα μυθιστορηματικά στοιχεία, θα έλεγα ότι το βιβλίο δεν είναι και σπουδαίο - ειδικά αν κανείς έχει διαβάσει πρώτα το εξαιρετικό Μάρα, η Χριστιανή σουλτάνα και ως εκ τούτου έχει αυξημένες προσδοκίες.

Είναι γνωστό ότι ο πορτογάλος Μαγγελάνος μετά από περιπέτειες στην πατρίδα του, αποστάτησε στην υπηρεσία του ισπανικού στέμματος. Ξεκίνησε υπό ισπανική χορηγεία το ταξίδι που οραματίστηκε, το οποίο όμως δεν πραγματοποίησε τελικά εξ' ολοκλήρου. Άφησε την τελευταία του πνοή κάπου στις σημερινές Φιλιππίνες χτυπημένος από βέλη ιθαγενών κατά τη διάρκεια αψιμαχίας. Τον περίπλου ολοκλήρωσαν συνολικά 18 επιζήσαντες, υπό τον Juan Sebastian Elcano.

Πολύ ενδιαφέροντα είναι μερικά από τα ονόματα των επιζησάντων που έφτασαν στην Ισπανία και αναγράφονται σε σχετική αναμνηστική πλάκα σε ναό της Sanlucar de Barrameda, στις εκβολές του ποταμού Guadalquivir όπου έπιαναν τα ισπανικά ποντοπόρα πλοία που ολοκλήρωναν επιτυχημένα ταξίδια στις χώρες τις μακρινές - πριν ανέβουν το ποτάμι για τη Σεβίλλη, για το τελευταίο, θριαμβευτικό κομμάτι του ταξιδιού. Η πλάκα είναι κατασκευή του 20ου αιώνα, αλλά προφανώς αντιγράφει ονόματα πρωτότυπων αρχείων. Διαβάζουμε μεταξύ άλλων:

Francisco Albo, de Axio
Miguel de Rodas, de Rodas
Nicolas de Napoles, de Napol de Romania
Miguel Sanchez de Rodas, de Rodas

Φωτογραφία της πλάκας υπάρχει στο βιβλίο του Λεονάρδου - και όχι, δεν πρόκειται για ποδοσφαιριστές!

Ας τα δούμε αυτά τα ονόματα και τα τοπωνύμια με τη σειρά. Κατά την έρευνα του Λεονάρδου, ο πλοηγός Francisco Albo ήταν Φραγκίσκος Άλμπος και ήταν από τη Χίο - ισπανοθρεμμένος φραγκοχιώτης. Δεν μπόρεσα (στα γρήγορα) να διασταυρώσω αν η λέξη Axio αποτελεί ισπανική ονομασία της Χίου. Στη γενουατική διάλεκτο αναφέρεται ως Scio που δεν είναι δα και τόσο μακρινή λέξη. Ψάχνοντας τυχαία με τη βοήθεια της θείας Google, απ' ότι φαίνεται ο άνθρωπος αυτός (που ως πλοηγός ήταν ανώτερος αξιωματικός και είχε υπεύθυνη θέση) αναφέρεται και αλλού ως χιώτης, αλλού όμως (π.χ. στο αρχικό περί Μαγγελάνου στη wikipedia) αναφέρεται ως καταγόμενος από τη Γαλικία. Ένα το κρατούμενο λοιπόν με αυτόν.

Οι δύο Miguel "de Rodas". Απ' ότι φαίνεται, κατά το Λεονάρδο επρόκειτο για ένα πρόσωπο, το Μιχάλη από τη Ρόδο. Κατά το συγγραφέα (αν θυμάμαι καλά από τότε που διάβασα το βιβλίο), ο τυχοδιώκτης αυτός μετά την επιστροφή από τον περίπλου της υδρογείου σταδιοδρόμησε στο ισπανικό ναυτικό, μέχρι που έφτασε κυβερνήτης του ισπανικού στόλου των Μολούκων. Στα γρήγορα δεν μπόρεσα να διασταυρώσω την ελληνική καταγωγή, ούτε ότι πρόκειται για ένα πρόσωπο. Το άρθρο στη wikipedia φαίνεται να πιστεύει την αναμνηστική πλάκα που αναφέρει δύο ονόματα και τους θεωρεί και τους δύο καταγόμενους από την περιοχή Rodas, πάλι της Γαλικίας.

Αυτός για του οποίου την καταγωγή δεν υπάρχει αμφιβολία είναι ο Νικόλας - ο ναυπλιώτης! Είναι γνωστό και εξ' άλλου ότι Napoli di Romagna αποκαλείται και στις διαλέκτους της ιταλικής το Ναύπλιο. Δηλαδή Νεάπολη της Ρωμανίας, σε αντιδιαστολή με τη Νεάπολη της Ιταλίας - τη Napoli, ξέρεις ποια λέω, αυτήν που δόξασαν ο Μαραντόνα και ο Καρέκα! Η Ρωμανία φυσικά είμαστε εμείς. Κατά το Λεονάρδο, ο Νικόλας μετά το μεγάλο του ταξίδι επέστρεψε στην οικογένειά του στο Ναύπλιο. Δεν γνωρίζω αν αυτή η πληροφορία αποτελεί προϊόν έρευνας ή μυθιστορηματικό στοιχείο, αλλά βεβαίως μικρή σημασία έχει αυτό.

Να σημείωσω επίσης ότι στην αναμνηστική πλάκα και ο χρονικογράφος ο Pigafetta αναφέρεται με παράξενο τρόπο, ως Antonio Lombardo (Pigafetta), natural de Bizancio, en Lombardia. Δεν έχω ιδέα τι ρόλο μπορεί να βαράει αυτό το natural de Bizancio. Ίσως πρόκειται για ανορθόγραφη αναφορά στη γεννέτηρα του χρονικογράφου, τη Vicenza.

Δυο - τρία άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία που ανέδειξε η έρευνα του Λεονάρδου και αναφέρονται στο βιβλίο αυτούσια από τις πηγές. Τα μεταφέρω όπως τα θυμάμαι, μην ανοίγω τώρα το βιβλίο να ψάχνω! Νομίζω όμως τα θυμάμαι αρκετά καλά.

Τον καιρό εκείνο υπήρχε η συνήθεια (ή ίσως και νόμος / κανονισμός) ένα ελάχιστο ποσοστό των ναυτικών που υπηρετούσαν στα ισπανικά πλοία να είναι οι ίδιοι ισπανοί. Ο Μαγγελάνος είχε δυσκολία να πετύχει αυτό το ποσοστό, διότι οι ισπανοί ναυτικοί παραήταν δεισιδαίμονες για να δεχτούν να λάβουν μέρος σε μια τέτοια αποστολή χωρίς προηγούμενο. Αναγκάστηκε λοιπόν να ναυτολογήσει τυχοδιώκτες από όλη τη ναυτοσύνη της Ευρώπης, βόρειας και νότιας. Προκειμένου να εξηγήσει αυτή την κίνηση και την παρέκκλιση από τα συνηθισμένα, χρειάστηκε να γράψει μια σχετική επιστολή στις ισπανικές αρχές. Στην επιστολή αυτή απαριθμεί τις εθνικότητες που περιλαμβάνονται στα πληρώματά του. Οι έλληνες (griegos) αναφέρονται πρώτοι - πρώτοι! Δείγμα ότι λογικά μάλλον δεν θα ήταν μόνο ένας, ούτε και δύο.

Ένα άλλο σαφές στοιχείο ελληνικής παρουσίας υπάρχει στο επίσημο χρονικό. Αναφέρεται εκεί ότι όταν η αποστολή μετά το θάνατο του Μαγγελάνου έφτασε στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα το Brunei, κάποιοι ναυτικοί αποφάσισαν να μείνουν εκεί. Αναφέρονται οι εθνικότητες των ναυτών αυτών και δύο ήταν έλληνες.

Να πω γενικά ότι το βιβλίο του Λεονάρδου φαίνεται να είναι προϊόν σοβαρής έρευνας, οπότε γενικά δεν έχω λόγο να αμφισβητώ πολύ τα στοιχεία που παραθέτει. Απλώς έχω το χούι να διασταυρώνω. Και έχω και το άλλο χούι, να μην έχω τυφλή εμπιστοσύνη πουθενά. Θα πω ότι μου έχει συμβεί να βρω εμφανώς λανθασμένες αναφορές σε βιβλία του Λεονάρδου, ίσως μία ή δύο φορές. Πιο χτυπητή περίπτωση, στο βιβλίο του Σοφία Παλαιολογίνα, Από το Βυζάντιο στη Ρωσία κάπου περιγράφεται η γνωστή ρώσικη σούπα μπορς, που έχει ως συστατικό τις τομάτες. Είναι όμως εγκυκλοπαιδικά γνωστό ότι οι τομάτες είναι φυτό που μας ήρθε από το Νέο Κόσμο, επομένως αδύνατο να είχαν φτάσει στην κουζίνα της Μοσχοβίας τον καιρό της Σοφίας και του Ιβάν του Γ'.

Εν πάση περιπτώσει όμως, μικρή σημασία έχουν ίσως οι λεπτομέρειες. Για τις ανάγκες τούτων δω των γραμμών, είτε ο Φραγκίσκος ήταν χιώτης είτε όχι, είτε ο Μιχάλης ήταν ροδίτης είτε γκαγιέγος, νομίζω πέρα από κάθε αμφιβολία μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι, όταν το Νοέμβρη του 1520 ο στολίσκος του Μαγγελάνου διέσχιζε το στενό που σήμερα ονομάζουμε Πορθμό του Μαγγελάνου, κάποιοι πάνω στα πλοία - λίγοι, πολλοί - ήταν συντοπίτες μας. Κάποιοι πιθανότατα σχολίαζαν τα πρωτόγνωρα για καυκάσιους θεάματα μεταξύ τους, στη δικιά μας τη λαλιά. Ποια θεάματα; Οι ιθαγενείς στο νησί νοτίως του πορθμού στη θέα των πλοίων άναβαν φωτιές, εξ' ου και το νησί ονομάστηκε Γη του Πυρός. Οι άλλοι ιθαγενείς, στη νότια απόληξη της ηπείρου βορείως του πορθμού, αγριεμένοι κι αυτοί, έκαναν θόρυβο πολύ. Η περιοχή ονομάζεται ακόμα Παταγονία αφού ο Μαγγελάνος ονόμασε τους θορυβώδεις και γιγαντόσωμους ιθαγενείς "Patagon". Δε φαίνεται να υπάρχει συμφωνία από που προέρχεται αυτό το όνομα, και μια τραβηγμένη ίσως και απίστευτη ερμηνεία / υπόθεση είναι ότι ξεσήκωσε το όνομα από τους έλληνες των πληρωμάτων του, που σχολίαζαν στη λαλιά μας για κάποιον... πάταγο! Η αποστολή συνάντησε για πρώτη φορά την ιδιαίτερη πανίδα της περιοχής, όπως το πτηνό που γνωρίζουμε σήμερα ως πιγκουΐνο του Μαγγελάνου. Και πάλι είναι λογικό να υποθέσουμε ότι κάποιοι συζήτησαν για το ζώο αυτό στη δικιά μας γλώσσα - μα και στην ίδια γλώσσα που χρησιμοποιούσε δέκα αιώνες πριν ο Κοσμάς για να περιγράψει τους μονόκερους της Αφρικής και της Ινδίας... που δεν τους είχε δει παρά μόνο σε αναπαραστάσεις, αλλά του είχαν κάνει περιγραφές γνωστοί του αξιόπιστοι και το είχε διασταυρώσει, έλεγε, και στην Αγία Γραφή, οπότε δεν του απέμενε καμιά αμφιβολία ότι υπήρχαν και οι περιγραφές ήταν ακριβείς.

Δεν είναι συναρπαστικές οι εικόνες αυτές;

Θα κλείσω λοιπόν εδώ γιατί το κείμενο βγαίνει μεγάλο και το έχω στο ψυγείο κάμποσους μήνες. Σε καμία περίπτωση δεν καλύπτει το θέμα. Θα προσπαθήσω να επανέλθω το συντομότερο με κάτι διαφορετικό (συνέχεια).