Random uselsss information #3

Όταν βρεις μισή ώρα, ρίξε μια ματιά στο πείραμα "βέλος εναντίον πανοπλίας" που κάνουν κάτι μερακλήδες τύποι παρακάτω:

Πρώτα απ' όλα, για να δικαιολογήσω αμέσως αμέσως τον τίτλο της ανάρτησης, η υφασμάτινη επένδυση για την οποία μιλάνε από το 24:17 και πέρα και που τη χρησιμοποιούν στο δεύτερο πείραμα, στα ελληνικά λέγεται επιλώρικον, εκ του λατινικού lorica. Προφανώς η ποιότητα ζωής σου ανέβηκε αισθητά τώρα που το έμαθες αυτό και οφείλεις ευγνωμοσύνη στην αφεντομουτσουνάρα μου.

Στο βίντεο αναφέρεται ένα πολεμικό γεγονός και ένα ναυαγισμένο πλοίο: πρόκειται για τη Μάχη του Αζινκούρ και για το Μαίρη Ρόουζ. Και τα δύο πασίγνωστα, τα άρθρα στη wikipedia είναι υπερπλήρη.

Το Μαίρη Ρόουζ ήταν μια αγγλική καρράκα του 16ου αιώνα, δηλαδή ένα μάλλον βραδυκίνητο και δύσκολο να στρίψει, να μανουβράρει σε κλειστή θάλασσα ή να κινηθεί κόντρα στον άνεμο πλωτό κάστρο, με πυργίσκους μπρος - πίσω απ' όπου μάχονταν τοξότες ή και αρκεβουζιοφόροι. Βυθίστηκε λίγο έξω από το Πόρτσμουθ, όπου πλέον εκτίθεται το ανελκυσθέν κουφάρι του, μαζί με αντικείμενα που βρέθηκαν στον τόπο του ναυαγίου. Είχα βρεθεί από εκεί, θά 'ταν το 2002 ή το 2003, θυμάμαι το ίδιο το πλοίο, αλλά δεν έχω συγκρατήσει εικόνες από το μουσείο με τα αντικείμενα.

Το παραπάνω βίντεο λέει ότι τα μακρυά τόξα που βρέθηκαν στο ναυάγιο του Μαίρη Ρόουζ είναι τα μόνα αγγλικά μακρυά τόξα που μας έχουν σωθεί ολόκληρα, κάτι το οποίο είναι μάλλον εντυπωσιακό. Θυμάμαι ένα άλλο μουσείο, αυτή τη φορά στη Φλωρεντία γύρω στο 2010, όπου εξετίθετο ολόκληρος ο μεσαιωνικός οπλισμός που είχε συγκεντρώσει η πόλη για την άμυνά της. Δεν είχε χρησιμοποιηθεί ποτέ, γιατί όποτε ήταν να έρθουν εχθροί, οι Φλωρεντίνοι προτιμούσαν να ανοίξουν τις πύλες και να παραδώσουν την πόλη! Έβλεπες λοιπόν γυαλιστερές πανοπλίες, σπάθες, αλαβάρδες, βαλιστρίδες, όλα άθικτα. Στην Αγγλία, πάλι, του Ύστερου Μεσαίωνα έχει γραφεί ότι η εξάσκηση στην τοξοβολία ήταν νομικώς υποχρεωτική για κάθε κάτοικο. Φαντάζομαι λοιπόν θα υπήρχε τεράστιος αριθμός τόξων και θα περίμενε κανείς ότι κάποια θα είχαν περάσει από γενιά σε γενιά ως κειμήλια. Περίεργο, λοιπόν, θέλω να καταλήξω, που μόνο χάρις στο συγκεκριμένο ναυάγιο μπορούμε να αγγίξουμε τα πρωτότυπα όπλα της εποχής, αλλά ας είναι.

Τη Μάχη του Αζινκούρ, πάλι, εγώ την είχα πρωτομάθει σε ηλικία δέκα ετών ή λιγότερο, από αυτό εδώ! Αλλά ούτως ή άλλως, όποιος πάει να κοιτάξει λίγο την ιστορία του Ύστερου Μεσαίωνα, σίγουρα θα πέσει στον Εκατονταετή Πόλεμο, και όποιος πέσει στον Εκατονταετή Πόλεμο σίγουρα θα πέσει κατ' αρχήν στην Ιωάννα της Λωραίνης, και μετά αμέσως, αν ψάξει ελάχιστα παραπάνω, στην Πολιορκία της Ορλεάνης και μετά στις προγενέστερες νίκες των Άγγλων, στο Αζινκούρ και αλλού.

Αφήνω το συνειρμό να παραπλεύσει σε νερά που είχε παραπλεύσει και σε άλλη φετινή ανάρτηση. Μεταξύ άλλων, και ο Εκατονταετής Πόλεμος, όπως και το Δυτικό Σχίσμα, αναδεικνύουν άτοπη την άποψη που κυκλοφορεί πολύ στον τόπο μας, ότι αν το 14ο - 15ο αιώνα είχαμε δεχτεί μια ένωση με τη δυτική εκκλησία θα είχε κηρυθχεί σταυροφορία που θα μας είχε σώσει από τους Τούρκους.

Ερώτημα: με ποιον από τους δύο (ή για κάποιο διάστημα και τρεις) Πάπες να είχαμε δεχτεί ένωση; Ποιος θα είχε κηρύξει τη Σταυροφορία;

Αλλά εντάξει, αυτά πριν το 1420. Από εκεί και μετά, ένας ήταν ο Πάπας, ας πούμε ότι από εκεί και πέρα το παραπάνω ερώτημα χάνει τη σημασία του.

Δεύτερο ερώτημα: ποιοί ηγεμόνες θα είχαν ανταποκριθεί σε ένα κάλεσμα για Σταυροφορία;

Οι Άγγλοι και οι Γάλλοι σφαζόντουσαν μεταξύ τους στον Εκατονταετή Πόλεμο, οι Καστιλιάνοι, οι Πορτογάλοι και οι Αραγωνέζοι είχαν τα τελευταία απομεινάρια της ισλαμικής παρουσίας στη δική τους χερσόνησο και προσπαθούσαν να μεταφέρουν τη "Reconquista" απέναντι.

Οι Ιταλοί; Εδώ γελάμε. Οι ιταλικές πόλεις σφάζονταν διαρκώς μεταξύ τους, και ούτως ή άλλως δεν είχαν στρατό αλλά στηρίζονταν σε κοντοτιέρους, που ήταν μισοί στρατιώτες και μισοί θεατρίνοι! Χώρια που η Βενετία είχε εμπορικά συμφέροντα με τους αγαρηνούς.

Οι Γερμανοί; Οι Γερμανοί μάλλον τρωγόντουσαν κι αυτοί μεταξύ τους, και ενδεικτικό της αδυναμίας ή απροθυμίας τους είναι ότι δε βοήθησαν ούτε τα ξαδέλφια τους, τους Τεύτονες Ιππότες στη Μάχη του Γκρούνβαλντ.

Μένουν οι Ούγγροι, οι Πολωνοί, οι Βοημοί και οι Λιθουανοί. Και το σόι του Δράκουλα.

Έχουμε μια κακιά συνήθεια, να αντιμετωπίζουμε τη "Μεσαιωνική Δύση" σαν μια μονολιθική οντότητα, που ο Πάπας θα πατήσει ένα κουμπί, και αυτή θα αφήσει ό,τι κι αν κάνει και θα κινητοποιήσει όλες τις δυνάμεις της προς την κατεύθυνση που θέλει ο Πάπας. Λίγο αν ξύσουμε την επιφάνεια, θα διαπιστώσουμε ότι τα πράγματα δεν είχαν καθόλου έτσι. Θα βρούμε αντιπάπες, θα βρούμε καθαριστές, βαλντένσιους και χουσίτες. Θα βρούμε τα συμφέροντα του Αυτοκράτορα ενάντια στα συμφέροντα του Πάπα, θα βρούμε γιβελίνους και γουέλφους. Θα βρούμε, και τι δε θα βρούμε.

Και βέβαια, το επιστέγασμα είναι αυτό που έγραψα ήδη και νωρίτερα φέτος: παρ' όλες αυτές τις διαιρέσεις, έγιναν και δύο τελευταίες Σταυροφορίες. Σε μια μακρά ανακωχή του Εκατονταετούς Πολέμου, οι Γάλλοι και οι Βουργούνδιοι ήρθαν στα Βαλκάνια και έφαγαν τα μούτρα τους στη Νικόπολη το 1396, ενώ υπό ουγγρική ηγεμονία οι ανατολικοευρωπαίοι Σταυροφόροι ξαναέφαγαν τα μούτρα τους στη Βάρνα το 1444.

Στη Μάχη της Νικοπόλεως, οι Τούρκοι χρησιμοποίησαν μια πολεμική καινοτομία. Έμπηξαν στη γη μπροστά από τους τοξότες τους σειρές από μυτερούς πασσάλους, σαν μέτρο προστασίας από το εχθρικό ιππικό.

Το μέτρο είχε επιτυχία, και το ξεσήκωσαν και οι Άγγλοι και το χρησιμοποίησαν στο Αζινκούρ, όπου τα πράγματα ήταν ακόμα καλύτερα γι' αυτούς, γιατί το πεδίο της μάχης ήταν στενό και οι τοξότες - που αποτελούσαν τη συντριπτική πλειοψηφία του αγγλικού στρατού - είχαν τα πλάγιά τους προστατευμένα από πυκνά δάση. Οι Γάλλοι, ιππείς και πεζοί, έπρεπε, δε, να κουραστούν προελαύνοντας μέσα από βαλτώδες έδαφος πριν φτάσουν να προσπαθήσουν να ξεπεράσουν τους πασσάλους και, επιτέλους, να χτυπήσουν τους ίδιους τους Άγγλους. Φαίνεται πως άλογα σκοτώθηκαν, πολεμιστές κουτουλούσαν ο ένας πάνω στον άλλο, όλα αυτά μέσα σε πανοπλίες που μπορεί να προστάτευαν από βέλη, εμπόδιζαν όμως τις κινήσεις. Η μορφολογία του εδάφους και το στενό μέτωπο έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην έκβαση της μάχης. Υπό το φως και του πειράματος στο βίντεο στην αρχή της ανάρτησης, τώρα ξέρω ότι η επιτυχία των Άγγλων δεν οφειλόταν αποκλειστικά στο μακρύ τόξο, όπως μου έλεγε αυτό στην ηλικία των δέκα ετών ή λιγότερο!

Όταν βρεις άλλη μισή ώρα, δες και έναν άλλο μερακλή, προς επίρρωσιν και συμπλήρωσιν των ανωτέρω.

Η Μακεδονική Δυναστεία

Καθόλου πρωτότυπος ο τίτλος της ανάρτησης, δεν προδιαθέτει τον αναγνώστη ότι θα μάθει καινούρια πράγματα - αλλά, να, σκέφτομαι ότι αν η ιστορία της Δανιηλίδος ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, η εν λόγω δυναστεία θα μπορούσε κάλλιστα να ονομάζεται Πελοποννησιακή!

Γιατί ονομάστηκε Μακεδονική; Διότι η οικογένεια από την οποία προέρχονταν οι περισσότεροι από τους βασιλείς της δυναστείας ήταν από την Αδριανούπολη, που ήταν στη Μακεδονία, που ήταν στη Θράκη - με βάση τη γεωγραφία της εποχής. Εκεί ήταν και η ακίνητη περιουσία της οικογένειας. Αν, όμως, η Δανιηλίς χάρισε ήδη στο Βασίλειο Α' "ου μικρόν της Πελοποννήσου μέρος" και στο Λέοντα ΣΤ' και τα υπόλοιπα κτήματά της, τότε δεν ξέρω μήπως οι Μακεδόνες βασιλείς βρέθηκαν από πολύ νωρίς με περισσότερη προσωπική περιουσία στην Πελοπόννησο απ' ότι είχαν στη γενέτηρά τους! Δε θά 'ταν, λοιπόν, άτοπο να ονομάσει κανείς τη δυναστεία Πελοποννησιακή, έτσι δεν είναι;!

Αφήνω τις εξυπνάδες στην άκρη, βάζω λίγη ατμοσφαιρική μουσική των 90s και προχωράω.

Έχουν γίνει αρκετές συζητήσεις σχετικά με την εθνοτική καταγωγή του Βασιλείου και κατ' επέκταση όλης της δυναστείας. Και όχι, δεν πρόκειται ν' ασχοληθώ με κουβέντες του τύπου "Μακεδόνες = Σλάβοι", άρα η δυναστεία είναι σλαβικής καταγωγής. Είπα ότι αφήνω στην άκρη τις εξυπνάδες, όχι ότι πιάνω τις χαζομάρες. Όσοι με κάποια σοβαρότητα δίνουν βάση σε πιθανή σλαβική καταγωγή δεν στηρίζονται σε τέτοια, αλλά σε αξιομνημόνευτες αναφορές αράβων και περσών ιστορικών της εποχής, που χρησιμοποιούν μια συγκεκριμένη λέξη για να περιγράψουν την καταγωγή του Βασιλείου· λέξη που ακόμα και το σχετικό άρθρο στη wikipedia αρκεί για να μας δείξει ότι μπορεί να σημαίνει διάφορα πράγματα και όχι κατ' ανάγκη αυτό που ονομάζουμε σήμερα "εθνικά σλάβος". Ο Ιμπν Φαντλάν, για παράδειγμα, τη χρησιμοποιεί για να περιγράψει τους Βουλγάρους του Βόλγα, που δεν ήταν καθόλου σλάβοι.

Πιο πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζει και περισσότερη τροφή για συζήτηση παρέχει η θεωρία της αρμενικής καταγωγής. Ο Βίος Βασιλείου ισχυρίζεται ότι μακρινός πρόγονος των Μακεδόνων βασιλέων υπήρξε ο Αρσάκης Α' της Παρθίας - που βασίλεψε πέραν της Κασπίας!

Απόγονος της γενιάς του Αρσάκη ήταν κάποιος Αρτάβανος, ο οποίος τον 5ο αιώνα, επί βασιλείας του (αγιοκαταταχθέντος) Λέοντος Α' του Θρακός, έχασε την εξουσία του στην ημιαυτόνομη Ρωμαϊκή Αρμενία και κατέφυγε στη Βασιλεύουσα Πόλη μαζί με λίγους ακολούθους, συν γυναιξί και τέκνοις. Ο Λέων τον δέχτηκε και τον φιλοξένησε στην αυλή του· μόλις το άκουσε ο σασανίδης Σάχης της Περσίας, του έστειλε κρυφά επιστολή με την οποία τον καλούσε να επιστρέψει στην ανατολή και να μετακομίσει στη δική του αυλή. Σκοπός του Σάχη, φαντάζομαι, θα ήταν να χρησιμοποιήσει τις αξιώσεις του Αρτάβανου στην ηγεσία της Αρμενίας ως αφορμή πολέμου εναντίον της Βασιλείας. Δηλαδή να αποκαταστήσει τον Αρτάβανο στην Αρμενία, αποσπώντας παράλληλα την περιοχή από την επικυριαρχία της Κωνσταντινούπολης. Το γεγονός έφτασε στα αυτιά του Λέοντος, όπως και η επιστολή η ίδια· προκειμένου να μην ευοδωθεί το σχέδιο, ο βασιλέας φυγάδευσε τους εξ' Αρμενίας φιλοξενούμενούς του "εις Νίκην την κατά Μακεδονίαν πόλιν" - στην πόλη Νίκη της Μακεδονίας, που δεν μπόρεσα να βρω πού περίπου θα ήταν με σημερινούς όρους.

Πάμε 150 χρόνια μπροστά, επί βασιλείας Ηρακλείου, και βλέπουμε να μαίνεται ρωμαιο-περσικός πόλεμος, ολοκληρωτικός πόλεμος ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις της εποχής. Οι Πέρσες δεν έχουν ξεχάσει τους αρσακίδες που εγκαταβιούν στη Μακεδονία· στέλνουν και πάλι αντίστοιχη επιστολή. Ο Ηράκλειος αντιδρά με τον ίδιο τρόπο όπως και ο παλαιός Λέων: μετοικίζει την οικογένεια, αρχικά στους Φιλίππους και τελικά στην Αδριανούπολη, όπου και θα παραμείνει μέχρι τη γέννηση του Βασιλείου, χωρίς πολλές επιμιξίες με ντόπιους, ισχυρίζεται ο Πορφυρογέννητος. Η όλη ιστορία πιάνει τρία εδάφια στο Βίο, ενώ άξιος λόγου είναι και ο επιγραμματικός ισχυρισμός του ο σχετικός με την καταγωγή της μητέρας του Βασιλείου: από τη μία πλευρά καταγόταν από τον Μέγα Κωνσταντίνο και από την άλλη από τον Αλέξανδρο!

Ως συνήθως, το ερώτημα που τίθεται είναι τι απ' όλα αυτά να πιστέψουμε! Πρόσωπο - κλειδί της ιστορίας είναι αυτός ο Αρτάβανος. Αρκετοί πάρθοι και πέρσες βασιλείς και στρατηγοί αναφέρονται στην αρχαιότητα μ' αυτό το όνομα, ενώ τον 6ο αιώνα επί Ιουστινιανού Α' απαντάται ο αρμένιος Αρταβάνης, ένας τύπος "βίος και πολιτεία" που οι περιπέτειές του παρουσιάζουν μερικά κοινά με τον Αρτάβανο του Πορφυρογέννητου, αν και δεν πολυταιριάζουν οι ημερομηνίες. Είτε κάποιος έχει μπερδέψει ονόματα και εποχές, είτε η όλη ιστορία είναι καθ' όλα επινοημένη!

Δεν ήταν καθόλου σπάνιο τον καιρό των βασιλέων, των ρηγάδων, των κράληδων και των σάχηδων να επικαλούνται οι ηγεμόνες πραγματική ή φανταστική καταγωγή από παλαιότερους θρυλικούς και ηρωικούς βασιλείς προκειμένου να αυξήσουν τη νομιμοποίησή τους, να υποστηρίξουν τα δικαιώματά τους στο θρόνο και να εξασφαλίσουν την αποδοχή των υπηκόων τους - ειδικά εάν επρόκειτο για ιδρυτές καινούριας δυναστείας με φαινομενικώς ταπεινή καταγωγή. Οι λογιών - λογιών απόγονοι του Καρλομάγνου δε λείπουν από τη φραγκική εσπερία. Η φατρία των Ντούλο στην οποία ανήκαν οι Χάνοι των Βουλγάρων του Δουνάβεως επικαλούνταν καταγωγή από τον Αττίλα. Μέχρι και οι Οθωμανοί έχω δει να γράφεται ότι κάποτε "ανακάλυψαν" για πρόγονή τους τη Ζηνοβία της Παλμύρας! Σε νεώτερους χρόνους, ο Όθων δεν ήταν που ισχυρίστηκε διαδοχή από τους Παλαιολόγους; Ίσως μέσω των Παλαιολόγων του Μομφερράτου. Για να μην πιάσω τη γενιά του Ισίλντουρ ούτε αυτή του Ντούριν!

Εμένα αυτή η ιστορία με τη φημολογούμενη καταγωγή του Βασιλείου δε μου δίνει τόσο ένδειξη της εθνικότητάς του, αλλά κυρίως μου μαθαίνει ποιοι θά 'ταν οι ήρωες, οι ένδοξοι βασιλείς παλαιότερων εποχών, που η μνήμη τους ήταν ζωντανή μεταξύ του γενικότερου πληθυσμού και η συσχέτιση με αυτούς θα εξυπηρετούσε τον πολιτικό σκοπό, την ισχυροποίηση της δυναστείας. Κι αυτοί ήταν τρεις: ο Κωνσταντίνος, ο Αλέξανδρος, και η έκπληξη, ο Αρσάκης των Πάρθων. Και αν δεχτούμε την εύλογη σκέψη ότι η όλη ιστορία της Δανιηλίδας παραπέμπει στο σοφό Σολομώντα, έχουμε και έναν τέταρτο!

Ο ένας είναι ο μεγάλος Έλληνας στρατηλάτης και κατακτητής, θα υποθέταμε ότι η αναφορά σ' αυτόν απευθύνεται ίσως περισσότερο στους κατοίκους των ευρωπαϊκών επαρχιών, αλλά η μνήμη του ζει και σ' όλη την Ανατολή όπου προήλασε. Ο δεύτερος, ο αρχαίος Πάρθος βασιλέας, ίσως συνδέει τη δυναστεία καλύτερα με τις ασιατικές επαρχίες και τους πληθυσμούς των ευαίσθητων, διαρκώς διαφιλονικούμενων ακριτικών εδαφών. Με τους αρμενικούς πληθυσμούς, σαφώς, αφού απόγονοί του κυριάρχησαν στην Αρμενία, αλλά ίσως και όχι μόνο. Ο "πρώτος βασιλεύς χριστιανών Θεού προνοία χρηματίσας" Κωνσταντίνος είναι σαφές ότι ήδη από τότε θεωρείται Μέγας, ήδη από τότε θεωρείται αναμορφωτής της Βασιλείας και διαμορφωτής "χριστιανικής πολιτείας". Η μνήμη του τους συνδέει όλους, όπως και η μνήμη του βιβλικού Σολομώντα.

Ο έλληνας θρύλος, ο πάρθος θρύλος, ο χριστιανικός θρόνος και μεταφυσικώς υποστηρικτική η βιβλική διήγηση, ιδού οι τέσσερις πυλώνες όπου επιχειρεί να στηρίξει ο Πορφυρογέννητος την ισχύ της οικογένειάς του και τη νομιμοποίηση της εξουσίας της. Αυτά καταλαβαίνω εγώ!

Αν, πάντως, κάποια από τις τρεις γενεαλογικές καταβολές έχει πραγματική βάση, αυτή ασφαλώς θα είναι η αναφορά στους αρσακίδες. Τουλάχιστον ως προς αυτήν δίνονται κάποιες λεπτομέρειες. Αλλά τι; Αυτό καθιστά τη μακεδονική δυναστεία αρμενική;

Ένα λεπτό! Από τη βασιλεία Λέοντος Α', όταν και φεύγει η οικογένεια από την Αρμενία και εγκαθίσταται στη Μακεδονία - Θράκη, μέχρι τη γέννηση του Βασιλείου περνάνε 350 χρόνια. Δέκα γενιές και παραπάνω! Δέκα γενιές εγκαταβίωσης σε έναν τόπο δεν αρκούν για να καταστήσουν μια οικογένεια ντόπια; Και αν όχι, αν τα 350 χρόνια δεν αρκούν, τότε κι εγώ μπορώ να ισχυριστώ ότι ούτε τα 600 χρόνια μεταξύ του αρχικού Αρσάκη του Πάρθου και του Αρτάβανου του Αρμένιου αρκούν για να καταστήσουν την οικογένεια αρμενική, και επομένως πρόκειται τελικά για μια δυναστεία εθνικώς παρθική!

Δεν είναι σοβαρά πράγματα αυτά.

Αρμένης ήταν πράγματι ένας εμβόλιμος βασιλέας της περιόδου, που δεν ήταν μέλος της κύριας μακεδονικής δυναστείας: ο Ρωμανός Α' Λεκαπηνός. Και πρόσφατης αρμενικής καταγωγής ένας άλλος εμβόλιμος, ο ένδοξος Ιωάννης Α' Τζιμισκής, κατά τον Λέοντα Διάκονο "τούτο δε το της Αρμενίων διαλέκτου πρόσρημα ον". Τζιμισκής ήταν το παρατσούκλι του στα αρμένικα, "εις την Ελλάδα μεθερμηνευόμενον μουζακίτζην δηλοί". Δηλαδή στα ελληνικά μεταφράζεται μουζακίτζης (!) και τρέχα γύρευε! "Βραχύτατος γαρ την ηλικίαν τελών επωνυμίαν ταύτην εκτήσατο", άρα Τζιμισκής στα αρμένικα σήμαινε Μουζακίτζης στα λαϊκά ελληνικά της εποχής, που τελικά μάλλον σήμαινε Κοντός!

Αλλά η κύρια μακεδονική δυναστεία ήταν καταφανώς ελληνική. Ή ακριβολογώντας, ρωμαϊκή.

Ρωμαϊκή η οποία:

- Όταν ήθελε να βιογραφήσει, κατά τη wikipedia που επικαλείται τον πολυγραφότατο Καζντάν μιμούταν τη βιογραφία του ρωμαίου Μάρκου Αντωνίου, που έγραψε ο έλληνας Πλούταρχος.

- Περιττό να αναφερθεί καν, ό,τι ήταν να γράψει το έγραφε ελληνικά, ούτε αρμένικα, ούτε... σλάβικα.

- Όταν ήθελε να παρομοιάσει χρησιμοποιούσε εκφράσεις όπως Ηράκλειος άθλος, όταν ήθελε να εξηγήσει ότι κάποιος έμεινε αγράμματος ούτε μιξανθρώπου Χείρωνος εδεήθη ως Αχιλλεύς, ούτε Λυκούργου νομοθέτου και Σόλωνος.

- Όταν ήθελε να λιβελογραφήσει παρομοίαζε, μεταξύ άλλων, με τον Πάνα, τους Σατύρους, αλλά και το Νέρωνα.

Επιπλέον, οι λόγιοι που έμαθαν γράμματα κατά την ηγεμονία της εν λόγω δυναστείας και επιχείρησαν να γράψουν π.χ. ιστορία, πάσχισαν να μιμηθούν τον Όμηρο, μας λέει η wikipedia και επιβεβαιώνω κι εγώ που το είχα παρατηρήσει πριν το δω στη wikipedia, και προσθέτω ότι το αποτέλεσμα ήταν μάλλον αδέξιο. Λογικό αυτό, γιατί δε γράφεται Ιλιάδα κάθε χίλια χρόνια, αλλά εμφανής και αξιοσημείωτη η προσπάθεια.

Υπάρχουν κι άλλα σχετικά που μπορεί να πει κανείς, αλλά σταματάω εδώ. Αυτό που φαίνεται σαν elephant in the room (που λένε και στο χωριό μου) είναι ότι οι πολιτισμικές αναφορές - ρητές, υπονοούμενες ή ανιχνευόμενες - γίνονται κατά κόρον στην κλασσική αρχαιότητα, και μάλιστα στη μυθολογία. Την ελληνική, όχι την αρμένικη, πολλώ μάλλον τη σλάβικη! Δευτερευόντως στην παλαιά Ρώμη, στην Παλαιά Διαθήκη - και μεμονωμένα στη θρυλική αρχαία βασιλική οικογένεια της Παρθίας.

Είναι καταφανές ότι έχουμε τα συστατικά που σκιαγραφούν την πολιτισμική συνείδηση τουλάχιστον της άρχουσας τάξης και των μορφωμένων της εποχής: πολλή κλασσική Ελλάδα, ιστορική και μυθολογική, πολιτική κληρονομιά της Ρώμης, χριστιανική μεταφυσική, και κάποιες προσλαμβάνουσες από ηρωικές μορφές της ευρύτερης περιοχής.

Πρόκειται λοιπόν για πολιτισμική συνείδηση ρητώς κατ' όνομα ρωμαϊκή και κατά περιεχόμενο ελληνική. Απλά αυτό και τέλος!

Υστερογραφικώς: στην προσπάθειά του να εκθειάσει τις διοικητικές αρετές του Βασιλείου, ο Πορφυρογέννητος διηγείται το εξής περιστατικό. Στις επαρχίες της Βασιλείας - στα θέματα - υπήρχαν καλλιεργήσιμες γαίες που έμεναν χέρσες και χωρίς ιδιοκτήτες, καθώς οι τελευταίοι κάτοχοί τους είχαν φύγει ή πεθάνει χωρίς απογόνους. Φαίνεται πως κατά περιόδους η κεντρική διοίκηση έστελνε υπαλλήλους - τους λεγόμενους επόπτες και εξισωτές - με αποστολή να εντοπίσουν αυτά τα κτήματα, να τα κατάσχουν για λογαριασμό του κράτους και μετά να τα πλειστηριάσουν, ώστε και αυτά να καλλιεργηθούν και το κρατικό ταμείο να αποκομίσει έσοδα. Ο Βασίλειος, όμως, με διάφορες υπεκφυγές, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του καθυστέρησε μέχρι ματαιώσεως την αποστολή των εποπτών και των εξισωτών, ώστε να μπορέσουν να επωφεληθούν οι μικροκαλλιεργητές των γειτονικών κτημάτων και να αυξήσουν τη σοδειά τους. Πώς να επωφεληθούν; Απλώς, καταπατώντας τα εγκαταλελειμμένα!

Αυτό επαινείται ως αγαθή και χρηστή διοίκηση. Ως δικαιοσύνη! Ενώ η συνήθης πρακτική ψέγεται ως τυραννία!

Σε μερικούς μήνες, να είμαστε καλά και θα έρθει πάλι η μεγαλοβδομάδα και θα ακούσουμε δικαιοσύνην μάθετε οι ενοικούντες επί της Γης. Μην ψάχνω ποιος το έγραψε και πότε ακριβώς, αλλά ας έχουμε υπόψη μας ότι όποιος και να το έγραψε μπορεί να είχε στο μυαλό του πολύ διαφορετική ιδέα περί δικαιοσύνης απ' αυτή που θεωρούμε εμείς δεδομένη!

Η Δανιηλίς

Συνεχίζουμε δυνατά με περισσότερο Βίο Βασιλείου!

Πριν ο Βασίλειος Α' καταλάβει το θρόνο, και αφού πέρασε κάποια χρόνια αιχμάλωτος του Κρούμου - από δύο, τρία έως εικοσιπέντε, ανάλογα ποιον διαβάζεις - αποφάσισε να αφήσει τη χήρα μητέρα του και τη γενέτηρά του Αδριανούπολη στη "Μακεδονία της Θράκης" (!) και να κυνηγήσει την τύχη του στη Βασιλεύουσα Πόλη. Εκεί γνωρίστηκε με κάποιον Θεόφιλο Παιδευόμενο, μικρόν το δέμας, αλλά συγγενή του τότε βασιλέα Μιχαήλ Γ'. Ο Θεόφιλος αυτός - "το Θεοφιλίδιον τούτο", λέει ειρωνικά ο Πορφυρογέννητος - θα πρέπει να είχε κάποια σημαντική θέση στο παλάτι, και, αν όχι δική του αυλή, πάντως κάποιου είδους ακολουθία και παρατρεχάμενους. Σ' αυτούς τους παρατρεχάμενους μπόρεσε να συμπεριληφθεί και ο Βασίλειος και αυτή ήταν η πρώτη επαφή του με την κρατική διοίκηση.

Γύρω στο 850, το "Θεοφιλίδιον" χρειάστηκε να κατέβει στην Πελοπόννησο για να διευθετήσει μια κρατική υπόθεση. Φτάνοντας στην Πάτρα, πήγε να προσκυνήσει στον Άγιο Ανδρέα, όπου εγκαταβιούσε εκείνο τον καιρό, λέει ο Πορφυρογέννητος, κάποιος άγιος μοναχός που είχε το προορατικόν χάρισμα. Όταν μπήκε στο ναό ο Θεόφιλος, και παρ' ότι ήταν γνωστή η θέση του στο παλάτι, ο μοναχός δεν ασχολήθηκε καν να του δώσει την ευχή του· αντίθετα, όταν λίγο αργότερα μπήκε με τη σειρά του να προσκυνήσει ο άσημος ακόμα υπηρέτης Βασίλειος, ο μοναχός σηκώθηκε και του απέδωσε τον συνηθισμένο προς βασιλείς χαιρετισμό. "Την εξ' έθους τοις βασιλεύσιν ευφημίαν", ό,τι κι αν σήμαινε αυτό. Οι παριστάμενοι παρατήρησαν τη διαφορά, τη συζήτησαν και έξω απ' το ναό, και πες - πες το γεγονός διαδόθηκε στην πόλη και έφτασε και στα αυτιά της Δανιηλίδας.

Η Δανιηλίς ήταν μια πάμπλουτη γυναίκα, χήρα κάποιου Δανιήλ. Την έλεγαν, δηλαδή, Δανιηλίδα, για τον ίδιο ακριβώς λόγο που την προγιαγιά μου την έλεγαν Λευτέραινα! Όταν αυτή έμαθε τα καθέκαστα, πήγε και βρήκε τον προορατικό μοναχό και του έκανε παράπονα ή του ζήτησε εξηγήσεις. Εγώ είμαι αρχόντισσα εδώ και με ξέρεις και με βλέπεις και ποτέ δε με υποδέχτηκες έτσι, ούτε εμένα ούτε το γιο μου ούτε τον εγγονό μου, πώς τιμάς μ' αυτόν τον τρόπο έναν ταπεινό και ξένο υπηρέτη;! Ο μοναχός της εξήγησε ότι στο πρόσωπο αυτού του ανθρώπου προείδε τον μελλοντικό βασιλέα των Ρωμαίων, και έκτοτε η χήρα έψαχνε αφορμή να τον προσεταιριστεί.

Ο Θεόφιλος τελείωσε τις δουλειές του στην Πελοπόννησο και αναχώρησε για την Κωνσταντινούπολη· ο Βασίλειος, όμως, αρρώστησε και έμεινε για λίγο περισσότερο στην Πάτρα να αναρρώσει. Ήταν η ευκαιρία που ζητούσε η Δανιηλίδα, η οποία τον φιλοξένησε, τον γέμισε δώρα - χρυσό, δούλους, υφάσματα - με μόνο αντάλλαγμα την αδελφοποίηση του Βασιλείου με το γιο της και την υπόσχεση ότι θα τους θυμόταν όταν θα ανέβαινε στο θρόνο του. Υποτίθεται ότι σ' αυτή την εξιστόρηση υπονοείται και ερωτικό στοιχείο ανάμεσα στο Βασίλειο και στη χήρα, αλλά εγώ δεν μπόρεσα να το διακρίνω! Όπως και να έχει πάντως, με τον πλούτο που αποκόμισε ο Βασίλειος απ' αυτό το ταξίδι μπόρεσε να αγοράσει σημαντική κτηματική περιουσία στη Μακεδονία - στη "Μακεδονία της Θράκης", φαντάζομαι, όπου ήταν και η ιδιαίτερη πατρίδα του.

Εκεί ο Πορφυρογέννητος αφήνει προσωρινά τη ζάπλουτη πατρινή και προχωράει σε ένα λίβελο εναντίον του Μιχαήλ Γ', που αποτελείται από διάφορες παλαβές ιστορίες, κωμικές ή αηδιαστικές, όπως το πάρει κανείς! Έχει σκοπό να δείξει πόσο κακός ηγεμόνας ήταν ο Μιχαήλ, ώστε να δικαιολογήσει, προφανώς, τη δολοφονία του. Φροντίζει, πάντως, καλού - κακού  να αποσιωπήσει και το ρόλο του Βασιλείου στη δολοφονία! Στη συνέχεια προχωράει με εξιστόρηση των πολεμικών γεγονότων επί Βασιλείου, κάποια από τα οποία περιέλαβα κι εγώ στην προηγούμενη ανάρτηση, και μετά απαριθμεί τα δημόσια έργα του, κυρίως πάμπολλους ναούς μέσα στο συγκρότημα των παλατιών και γενικότερα στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και άλλα διάφορα όπως δημόσιες κρήνες και τέτοια.

Κάπου εμβόλιμα ξαναπιάνει τη Δανιηλίδα και διηγείται την υπόλοιπη ιστορία της, ως εξής. Όταν ανέλαβε (πιο σωστά: σφετερίστηκε) την εξουσία ο Βασίλειος, κατ' αρχήν έδωσε στον αδελφοποιτό του Ιωάννη υιο Δανιηλίδος θέση πρωτοστράτορος και επιπλέον, για κάποιο λόγο, ονόμασε την ίδια βασιλομήτορα. 'Η μάλλον, ο λόγος είναι προφανής, είναι ο συνήθης διαχρονικός λόγος και είναι τα λεφτά της. Με κάποια αφορμή ή με κάποια δικαιολογία, θα έπρεπε πιο σωστά να πω.

Η ίδια η χήρα, όταν πληροφορήθηκε ότι η προφητεία του μοναχού πραγματοποιήθηκε, θέλησε να ανέβει αυτοπροσώπως στην Κωνσταντινούπολη να δει τον παλιό της φιλοξενούμενο και να επωφεληθεί από την καινούρια του θέση. Το 867 ήταν που έγινε βασιλέας ο Βασίλειος σε ηλικία 56 ετών, επομένως κάπου μετά από αυτή τη χρονολογία θα τον επισκέφθηκε η Δανιηλίδα, η οποία, αν πιστέψουμε κάποιες (ψιλοαυθαίρετες, δοκεί μοι) εκτιμήσεις θα ήταν τότε στα σαρανταφεύγα της. Επειδή δεν μπορούσε να διανύσει την απόσταση με τα πόδια και είχε ούτως ή άλλως και πολλούς υπηρέτες στη δούλεψή της, ξάπλωσε σε ένα ανάκλιντρο και την κουβάλησαν σε όλο το δρόμο οι δούλοι της.

Έφερε πολλά δώρα στο νέο βασιλέα: χρυσά και ασημένια σκεύη, εκατοντάδες ευνούχους για το παλάτι, πάμπολλα υφάσματα όλων των ειδών, μαζί και τις υπαλλήλους της γυναίκες υφάντρες που τα είχαν φτιάξει. Η έμφαση στα υφαντά και τις υφάντρες κάνει τον Ράνσιμαν να συμπεραίνει ότι η χήρα θα είχε κληρονομήσει από τον άντρα της σημαντικά εργαστήρια κλωστοϋφαντουργίας στη βόρεια Πελοπόννησο. Αλλά θα είχε και κτηματική περιουσία, καθώς ο Πορφυρογέννητος μας λέει ότι δώρισε στο παλάτι "ου μικρόν και της Πελοποννήσου μέρος". Πριν επιστρέψει στην Πάτρα, πήρε τα μέτρα του εσωτερικού της Νέας Εκκλησίας - αυτής που έχτιζαν οι ναύτες του πολεμικού στόλου με αποτέλεσμα να μην προλάβουν να βοηθήσουν τις πολιορκούμενες Συρακούσες, όπως έγραφα στο προηγούμενο - με σκοπό να στείλει χαλιά κατάλληλου μεγέθους που να καλύψουν και να κοσμήσουν όλο το δάπεδο του ναού. Χαλιά από τις κλωστοϋφαντουργίες της, θα πρέπει φαντάζομαι να υποθέσουμε. Γύρισε στην Πάτρα κουβαλητή και πάλι, αλλά οι εκατέρωθεν ανταλλαγές δώρων και τιμών συνεχίστηκαν και εξ' αποστάσεως κατά τα επόμενα χρόνια.

Το 886 πεθαίνει από πυρετό ο Βασίλειος και κάποια στιγμή πριν ή μετά από αυτόν πεθαίνει και ο γιος της χήρας, ο πρωτοστράτωρ Ιωάννης. Η ίδια ζει ακόμα, όπως ζει και ο μοναχός που είχε προφητεύσει την ανάρρηση του Βασιλείου. Κάποια στιγμή ο μοναχός τη συναντά στην Πάτρα και την πληροφορεί ότι της μένουν ακόμα δύο χρόνια ζωής! Η Δανιηλίς αποφασίζει να τα εκμεταλλευτεί και κινεί πάλι για τη Βασιλεύουσα, με το ίδιο μεταφορικό μέσο όπως και στο παρελθόν! Συναντά το διάδοχο του Βασιλείου, Λέοντα ΣΤ' το Σοφό, τον γεμίζει κι αυτόν δώρα και τον καθιστά και κληρονόμο της μεγάλης περιουσίας της! Αναχωρεί και πάλι για να τελειώσει τη ζωή της και να ταφεί στη γενέτηρά της· μεθ' ολίγου χρόνου, ο Λέων στέλνει τον πρωτοσπαθάριο Ζηνόβιο για να καταγράψει τον πλούτο που πρόκειται να περάσει στο παλάτι. Ο Ζηνόβιος φτάνει στη Ναύπακτο κι εκεί συναντά τον Δανιήλ, εγγονό της χήρας, που τον πληροφορεί ότι η γιαγιά του ήδη πέθανε. Προχωρούν μαζί στην απογραφή των περιουσιακών στοιχείων και των γαιών που περνούν πια απ' ευθείας στην ιδιοκτησία της βασιλικής οικογένειας. Μαζί με όλα τα άλλα που καταγράφονται και δεν έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, σημειώνεται και μεγάλος αριθμός δούλων, τρεις χιλιάδες από τους οποίους απελευθερώνονται και στέλνονται ως έποικοι στην Κάτω Ιταλία, στο Θέμα Λαγοβαρδίας.

Και εδώ τελειώνει η ιστορία της πάμπλουτης πατρινής χήρας Δανιηλίδας, ιστορία αρκετά ασυνήθιστη, που μας επιτρέπει να σκεφτούμε και να παρατηρήσουμε μερικά πράγματα! Και πρώτα - πρώτα, τι απ' όλα αυτά μπορούμε να πιστέψουμε; Φαίνεται πως ούτε η όλη ιστορία ούτε η Δανιηλίς η ίδια εμφανίζονται σε κάποια άλλη πηγή της εποχής, εκτός από κείμενα μεταγενέστερα που θεωρείται ότι αντιγράφουν το Βίο Βασιλείου. Έχει διατυπωθεί η θεωρία ότι ήταν... σλάβα, αλλά νομίζω ότι αυτά δεν είναι σοβαρά πράγματα. Μέχρι και το Τζερόνιμο των Απάτσι θα έχει βρεθεί κάποιος που θα τον έχει βγάλει σλάβο! Κι άμα κάτσω ν' ασχοληθώ και με το τι λέει το λόμπι της ντιγκιντάγκας, είμαι βέβαιος ότι όλο και κάποιος από εκεί θα την έχει βγάλει λοατκιπλασπλάς ή κάτι τέτοιο. Αλλά δεν θα κάτσω ν' ασχοληθώ.

Μια σοβαρή σκέψη που διατυπώνεται είναι ότι η επίσκεψη της φορτωμένης με δώρα χήρας στην Πόλη παραπέμπει στην επίσκεψη της Βασίλισσας του Σαβά στο Σολομώντα. Ως γνωστόν, εκτός από τη σοφία του, ο Σολομών έμεινε στην ιστορία και για την πλούσια οικοδομική δραστηριότητα που ανέπτυξε. Και επειδή ούτως ή άλλως και του Βασιλείου η οικοδομική δραστηριότητα υπερτονίζεται - οι ανεγέρσεις και επιδιορθώσεις ναών περιγράφονται μία προς μία με λεπτομέρειες - εικάζουν κάποιοι μελετητές ότι προστίθεται στην αφήγηση κι αυτό το περιστατικό για να αναδείξει τον πρώτο Μακεδόνα βασιλέα σαν νέο Σολομώντα. Σ' αυτό το πλαίσιο, ο κύριος Ηλίας Αναγνωστάκης φτάνει στο σημείο να θεωρεί όλη την ιστορία καθαρή επινόηση και το πρόσωπο της Δανιηλίδος ανύπαρκτο.

Εμένα πάλι το πιο απίστευτο σημείο σ' όλη την αφήγηση μου φαίνεται ο ισχυρισμός ότι ο εγγονός της χήρας δέχτηκε να περάσουν όλα τα πλούτη της οικογένειάς του στη βασιλική οικογένεια, χωρίς αντίρρηση, χωρίς να διεκδικήσει για τον εαυτό του και μάλιστα συνεργάστηκε και μετά χαράς με τον πρωτοσπαθάριο για να καταγραφούν και να παραχωρηθούν πιο εύκολα! Επειδή, δε, η αλήθεια είναι ότι θυμάμαι καλύτερα τον Αστερίξ παρά την Παλαιά Διαθήκη, το κουβαλητό ταξίδι από την Πάτρα στην Κωνσταντινούπολη μού θύμισε μάλλον κάτι σαν αυτό:

Ας υποθέσουμε, τέλος πάντων, ότι η χήρα ήταν πραγματικό πρόσωπο και ως προς τα βασικά της σημεία η ιστορία της σχετικά ακριβής. Μπορούμε κάλλιστα να δεχτούμε τον εύστοχο παραλληλισμό με τη βιβλική διήγηση για τη Βασίλισσα του Σαβά και να συμφωνήσουμε ότι ένας πυρήνας πραγματικότητας καλωπίζεται, φτιασιδώνεται και διογκώνεται προκειμένου να θυμίζει περισσότερο τη βιβλική διήγηση.

Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση η πληροφορία για τον (επαν)εποικισμό της Κάτω Ιταλίας με τρεις χιλιάδες απελεύθερους πρώην δούλους - δουλοπάροικους, φαντάζομαι. Λόγω της περιοχής όπου λαμβάνει χώρα όλη η ιστορία της Δανιηλίδας, θα πρέπει να ήταν κάτοικοι βόρειας Πελοποννήσου, περιοχή Πατρών, ή ίσως το πολύ - πολύ περιοχή Ναυπάκτου - θέμα Νικοπόλεως. Θυμίζω τι έλεγα στην προηγούμενη ανάρτηση για το σλαβικό πληθυσμό του Έλους πιο νότια, στη Λακωνία. Και ας βάλουμε και μερικές ημερομηνίες.

Ο Πορφυρογέννητος γράφει Προς τον ίδιον υιόν Ρωμανόν γύρω στο 950 και μας λέει ότι στην περιοχή του Έλους κατοικούσαν ακόμα σλάβοι. Πιο νωρίς, κατά την παραμονή του στόλου στο Γέρακα, οι εν λόγω σλάβοι του Έλους είναι ποιμένες και απ' ότι φαίνεται ακόμα ειδωλολάτρες. 877-878 αυτά, τον καιρό της πολιορκίας των Συρακουσών. Σαν να λείπουν τελείως οι αναφορές σε αξιόλογα αστικά κέντρα και αστική ζωή.

Σε αντίθεση με αυτά, στη βόρεια Πελοπόννησο και ευρύτερη περιοχή Πατρών - Ναυπάκτου, βλέπουμε τα εξής. Ήδη πριν το 850, δυνατότητα συσσώρευσης πλούτου, κτηματικού αλλά ίσως και "βιοτεχνικού". Η πλούσια χήρα έγινε πλούσια χήρα γιατί ο μακαρίτης ο άνδρας της έφτιαξε ή κληρονόμησε περιουσία! Επίσης, το προσκύνημα του Αγίου Ανδρέα στην Πάτρα το 850 λειτουργεί κανονικά. Αυτά προφανώς σημαίνουν σταθερότητα και κανονική αστική και χριστιανική ζωή. Ό,τι καταστροφές κι αν είχαν επιφέρει οι μετακινήσεις πληθυσμών του 6ου αιώνα, μέχρι τα μέσα του 9ου το αργότερο θα είχαν εν πολλοίς διορθωθεί.

Ο θάνατος της Δανιηλίδος υπολογίζεται γύρω στο 890 και ο Λέων ο Σοφός βασίλεψε μέχρι το 912. Άρα κάπου ανάμεσα στο 890 - 900 θα έγινε η μεταφορά των τριών χιλιάδων στην Κάτω Ιταλία. Βλέπουμε λοιπόν ότι έχουμε ακόμα και περίσσευμα πληθυσμού στη βόρεια Πελοπόννησο εκείνο τον καιρό! Αυτό κάνει ιδιαίτερη εντύπωση, γιατί έρχεται σε αντίθεση με όσα γνωρίζουμε για την εποικιστική πολιτική της Κωνσταντινούπολης σε προηγούμενους αιώνες. Μεταξύ πολλών άλλων, και η κυρία Αρβελέρ στο Γιατί το Βυζάντιο μας λέει για προγενέστερους βασιλείς που χρειάστηκε να επανεποικίσουν και επανεξελληνίσουν την ενδοχώρα της ελληνικής χερσονήσου, με εποίκους από τη Μικρά Ασία - και κάποτε αναφέρεται και από την Κάτω Ιταλία! Εδώ, όμως, βλέπουμε την ακριβώς αντίστροφη φορά: προφανώς ο επανεποικισμός των προηγούμενων αιώνων είχε αρκετή επιτυχία ώστε να δημιουργήσει ευημερία, αστική και αγροτική, που έφερε περίσσευμα κατοίκων - κατοίκων, θα πρέπει να υποθέσουμε, πιστών υπηκόων της Βασιλείας, δηλαδή ελλήνων ή πλήρως εξελληνισμένων.

Κι αυτό γιατί προφανώς στάλθηκαν στην Κάτω Ιταλία και όχι αλλού, με σκοπό να τονώσουν το εκεί ελληνικό στοιχείο, που λογικά θα έφθινε. Γενικά η περιοχή ήταν σφόδρα διεκδικούμενη από τρεις δυνάμεις: τη Βασιλεία των Ρωμαίων, το Εμιράτο των Αγλαβιδών της Αφρικής και το φραγκικό, καρολιδικό Ρηγάτο της Ιταλίας. Προφανώς κάθε κατάληψη ή ανακατάληψη πόλης θα συνοδευόταν από σφαγές και εξανδραποδισμούς, με λογικό αποτέλεσμα πληθυσμιακή απίσχναση και ανάμεικτο πληθυσμό. Μετά το 880 και την εκστρατεία του Βασιλείου Νάσαρ κατά θάλασσαν που έλεγα εδώ, αλλά και του Νικηφόρου Φωκά του Πρεσβύτερου κατά ξηράν, τα σύνορα στην Ιταλία σταθεροποιούνται κάπως για καμιά διακοσαριά χρόνια, μεταξύ άλλων και διότι τόσο οι Άραβες όσο και οι Φράγκοι ταλανίζονται από εσωτερικά προβλήματα.

Υπάρχει, δηλαδή, μια περιοχή εσχάτως σταθεροποιημένη στρατιωτικά και ερημωμένη από πολέμους και λεηλασίες, για την οποία το ζητούμενο είναι να καταστεί και πάλι πιστή στη Βασιλεία και παραγωγική. Είναι η περιοχή που στο εγγύς μέλλον θα αποτελέσει το Κατεπανάτο της Ιταλίας:

Είναι, λοιπόν, λογικό, με βάση αυτή την εικόνα, ότι γύρω στο 890 - 900 η εποικιστική πολιτική της Κωνσταντινούπολης εστιάζεται στην Κάτω Ιταλία και είναι αξιοσημείωτο και εντυπωσιακό ότι ο πληθυσμός που θα εμπλακεί σ' αυτή την πολιτική εντοπίζεται και στη βόρεια Πελοπόννησο. Αυτό συμπερασματικά είναι που ήθελα να πω με όλη τούτη την εξιστόρηση!

Ιδού και μερικοί απόγονοι των απελεύθερων της Δανιηλίδος! Υπό το φως των ανωτέρω αποκαλύψεων, φρονώ ότι θα πρέπει να αδελφοποιηθούν με την Παναχαϊκή.

Σταματάω εδώ γιατί είναι ωραίο σημείο για παύση και πιάνω αμέσως να γράψω κι άλλα!