Με αφορμή αυτό εδώ του κυρίου Κωνσταντίνου Γρίβα.
Είδα αυτή την αγγλικούρα στην αρχή - για τις out of the box προσεγγίσεις - και την είδα με συμπάθεια, γιατί κι εγώ τις χρησιμοποιώ τις αγγλικούρες, πολύ δύσκολο να τις αποφύγει κανείς. Και τελοσπάντων καλύτερα αυτό, παρά έκφραση του τύπου για να πετύχεις στην επιχειρηματική καινοτομία, πρέπει να σκέφτεσαι έξω απ' το κουτί, δηλαδή πολύ μακριά απ' το κουτί, πώς να το πω, να μην υπάρχει κουτί.
Το είχα ακούσει σε μια συνέντευξη ενός απ' αυτούς τους σπουδαίους ρηξικέλευθους της νεοφυούς νεανικής επιχειρηματικότητας, που απ' ότι φαίνεται έσωσε την οικονομία μας. Ε, έτσι φαίνεται, γιατί για καιρό μας έλεγαν ότι αυτό θα μας σώσει, και μετά κάποια μέρα μας είπαν ότι σωθήκαμε.
Δεν θυμάμαι τι πουλούσε αυτός ο τύπος, εικονικά καπίστρια για 5G ψίλους που πηδάνε μέχρι το cloud ή κάτι παρεμφερές νομίζω, πάντως είναι σαφές πως ό,τι κι αν ήταν αυτό, δεν το έβαζε σε κουτί.
Ε, απ' το να χρησιμοποιούμε κάτι τέτοιες εκφράσεις, χίλιες φορές κατευθείαν η αγγλικούρα. Όμως άλλο είναι το ενδιαφέρον που βρήκα στο άρθρο.
...το αρχικό όριο των χωρικών υδάτων στα τρία ναυτικά μίλια διαμορφώθηκε εν πολλοίς από το μέγιστο βεληνεκές του χερσαίου πυροβολικού εκείνη την εποχή.
Μάλιστα. Είναι από τα σημεία που λες ότι ωραία, έμαθα και κάτι.
Πάμε στο βορρά και βρίσκουμε το Έρεσουντ, το στενό ανάμεσα στο νησιωτικό τμήμα της Δανίας και στις νότιες επαρχίες της Σουηδίας. Στη δανέζικη πλευρά το νησί είναι το Σιέλαντ, όπου βρίσκεται και η Κοπεγχάγη. Στο ελληνικά το βλέπεις και Ζηλανδία, κάτι που δεν είναι λάθος αλλά προκύπτει παρεξήγηση με μια άλλη Ζηλανδία που είναι επαρχία των Κάτω Χωρών και είναι απ' αυτή τη δεύτερη Ζηλανδία που πήρε το όνομά της η Νέα Ζηλανδία. Απ' τη σουηδική πλευρά η επαρχία είναι η Σκώνια, όπου βρίσκεται η ισλαμική πόλη του Μάλμε, η φοιτητούπολη του Λουντ και άλλα.
Το Λουντ είναι μια χαρακτηριστική μικρομεσαίου μεγέθους πολιτειούλα της βόρειας Ευρώπης, απ' αυτές όπου αν κάποιος από την Ελλάδα πέσει αλεξιπτωτιστής χωρίς να έχει ξαναταξιδέψει θα ενθουσιαστεί. Απ' την παλιά πόλη, απ' τις παμπ - τις υπαίθριες μάλιστα παμπ του καλοκαιριού - από την αρχιτεκτονική, απ' τη νεολαία που κυκλοφορεί λόγω του μεγάλου και καλού πανεπιστημίου. Αν πάλι κάποιος έχει ταξιδέψει έστω και λίγο, θα έχει δει άπειρες τέτοιες ωραίες πολιτειούλες ή παλιές αστικές γειτονιές, και το Λουντ δεν θα του κάνει καμία απολύτως ιδιαίτερη εντύπωση. Όποιος κατάλαβε τι εννοώ κατάλαβε!
Στο στενότερο σημείο του, το Έρεσουντ έχει πλάτος όλα κι όλα 2.5 ναυτικά μίλια, δηλαδή - με βάση και την πληροφορία του κυρίου Γρίβα - η διέλευση των πλοίων ήταν δυνατό να ελεγχθεί ή τουλάχιστον να παρενοχληθεί απ' όποιον έστηνε κανόνια είτε στη μία είτε στην άλλη ακτή - είτε κατά μείζονα λόγο και στις δύο.
Στο στενότερο αυτό σημείο, από την πλευρά της Σκώνιας υπάρχει το Χελσινμπόρι, για το οποίο δε νομίζω ότι έχω να πω τίποτα σπουδαίο, ισχύουν μάλλον ό,τι και για το Λουντ. Μια από τις άπειρες ίδιες βορειοευρωπαϊκές μικρομεσαίες πόλεις. Κάπου πρέπει να υπάρχουν υπολείμματα παλαιού παραθαλάσσιου οχυρού που βοηθούσε στον έλεγχο των στενών.
Από τη δανέζικη πλευρά, υπάρχει αντίστοιχα το Χέλσινγκορ, στο οποίο αξίζει μια στάση. Απαντάται στα αγγλικά ως Elsinore και στα ελληνικά ως Ελσινόρη. Το αξιοσημείωτο που έχει είναι το παραθαλάσσιο κάστρο Κρόνμποργκ, όπου τοποθετεί ο Σαίξπηρ τα γεγονότα του Άμλετ.
Ιδού το Κρόνμποργκ από φωτογραφία δική μου, έτσι για να μην ανεβάζω μόνο κλεμμένες!
Να και ο Σαίξπηρ.
Στην είσοδο του κάστρου, κάποιος είχε πετάξει δυο δαγκωμένα μήλα που σάπιζαν - κι επειδή ο χώρος ήταν προσεγμένος και καθαρός, φαντάζομαι ότι μάλλον τα μήλα τα άφηναν εκεί επίτηδες για να φανεί κάτι σάπιο στο βασίλειον της Δανιμαρκίας. Φυσικά, τα πήρα φωτογραφία!
Να κι ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος στο Μιστρά με τη μαμά μου, καλοκαίρι '91 ή κάπου εκεί. Άσχετο, αλλά έψαχνα παλιές φωτογραφίες και τη βρήκα!
Λοιπόν τώρα, τι γίνεται; Γίνεται ότι μέχρι το 1658 η Σκώνια ήταν επαρχία υπό την επικυριαρχία του δανικού στέμματος, δηλαδή και οι δύο πλευρές του στενού ανήκαν στο ίδιο βασίλειο. Σημειωτέον παρενθετικά: κατά διαστήματα, τα τρία βασίλεια της περιοχής - Δανία, Νορβηγία, Σουηδία - είχαν κοινούς βασιλείς, ή κατά άλλα, εκτεταμένα διαστήματα μόνο δύο από αυτές (αυτό και αυτό και ίσως κι άλλα). Το 1658, πάντως, υπογράφεται η Συνθήκη του Ροσκίλντε, που μεταφέρει - οριστικά, όπως αποδείχτηκε - τη Σκώνια και άλλες επαρχίες της νότιας ηπειρωτικής Σκανδιναβίας από τη Δανία - Νορβηγία στη Σουηδία. Η συνθήκη αυτή ήταν αποτέλεσμα του Δευτέρου Βορείου Πολέμου, στον οποίο θα πρέπει να επανέλθω, γιατί βλέπω ότι έχει πιο πολύ ζουμί απ' ότι περίμενα όταν άρχισα να τα γράφω αυτά - αλλά προς το παρόν, ας δούμε γιατί έχει σημασία η κατάκτηση της Σκώνιας από τη Σουηδία.
Από το 1429 η Δανία είχε αρχίσει να εισπράττει δασμό διελεύσεως από τα εμπορικά πλοία που διέπλεαν το στενό του Έρεσουντ. Υπό την απειλή των κανονιών και από τις δύο ακτές, τα πλοία υποχρεώνονταν να σταματήσουν κάπου κοντά στο Κρόνμποργκ όπου και γινόταν ο εκτελωνισμός τους. Οι κυβερνήτες δήλωναν την αξία των εμπορευμάτων τους, πλήρωναν ένα ποσοστό 1% ή 2% επ' αυτής και αφήνονταν να συνεχίσουν το δρόμο τους. Για να αποφευχθεί η περίπτωση της ψευδούς δηλώσεως, η δανική διοίκηση διατηρούσε το δικαίωμα να αγοράσει η ίδια τα εμπορεύματα στην αξία που είχε δηλώσει ο εκάστοτε καπετάνιος. Βλέπω το άρθρο στη wikipedia μας λέει ότι τα έσοδα αυτού του εκτελωνισμού έφταναν να αποτελούν τα δύο τρίτα των εσόδων του δανικού στέμματος.
Θα έλεγε κανείς, ότι πολύ κακό για το τίποτα. Μιλάμε για το εμπόριο της Βαλτικής, δε μιλάμε για τη Βενετία, τη Γένοβα, την Αλεξάνδρεια, το πιπέρι, τα μπαχαρικά. Συνήθως αν πούμε για τη Βαλτική και μάλιστα πριν πεντακόσια χρόνια, θα σκεφτούμε χιόνι, πάγο, κρύο αέρα, παγωμένες θάλασσες. Κι όμως, δεν ήταν καθόλου ευκαταφρόνητο το εμπόριο στην περιοχή. Η σουηδική ξυλεία και ο σίδηρος, οι γούνες της Ευρασίας, το κατράμι και τα άλλα - πολύτιμα για την εποχή - υλικά ναυπηγικής, ακόμα και η τριπλέτα των προϊόντων που αποτελούσαν τη βάση της διατροφής στη βόρεια Ευρώπη: σιτηρά, ψάρια, μπύρα. Ψάρια από τη Βαλτική, σιτηρά προς τη Βαλτική, μπύρα από παντού και προς παντού! Η Στοκχόλμη, πρωτεύουσα και βασικό λιμάνι αυτοκρατορίας, από το 1703 επίσης το ίδιο η Αγία Πετρούπολη, το παλιό και ένδοξο Νόβγκοροντ, ακόμα τα χανσεατικά λιμάνια, η Λυβέκη, το Στετίνο, το Ροστόκ, το Ντάντσιγκ, το Ρεβάλ. Το Όμπο στη Φινλανδία. Κι αυτά μόνο πρόχειρα απ' το κεφάλι μου!
Η Χανσεατική Συμπολιτεία από μόνη της είναι ένα τεράστιο και πάρα πολύ ενδιαφέρον κεφάλαιο, για το οποίο κι εγώ πέρα από εγκυκλοπαιδικά ή εκπαιδευτικά βιντεάκια δεν έχω κάποια πιο εξειδικευμένη πηγή ή πληροφορία. Δεν φαίνεται να ήταν μια "ζώνη ελευθέρου εμπορίου"· το αντίθετο, φαίνεται πως ήταν μια ζώνη πιο αποτελεσματικού ελέγχου του ελεγχόμενου εμπορίου. Πέρα από τα κατ' εξοχήν χανσεατικά λιμάνια της γερμανικής Βαλτικής, της Βόρειας Θάλασσας, ή και των ποταμών - Λυβέκη, Αμβούργο, Βρέμη, Κένιγκσμπεργκ, Κολωνία και άλλα πολλά - έντονη χανσεατική παρουσία σημειώνεται και σε άλλα μέρη, με τη μορφή των λεγόμενων kontor, που φαίνεται θά 'ταν κάτι ανάμεσα σε εμπορικές αντιπροσωπείες και εμπορικές αποικίες, με μεγάλο βαθμό αυτονομίας από τις γηγενείς κοινότητες με τις οποίες συνυπήρχαν. Οι περιγραφές αυτών των διευθετήσεων μάς θυμίζουν τη γενοβέζικη παρουσία στη γειτονιά του Γαλατά στην Πόλη, σε μεγάλο βαθμό αυτόνομη κι αυτή από τη ζωή της υπόλοιπης Πόλης. Τα πιο αξιοσημείωτα τέτοια kontor μας λένε οι ιστορικοί ότι σημειώνονται στο Νόβγκοροντ με τις γούνες του, στο Μπέργκεν με τα ψάρια, στο Λονδίνο και το Μπρυζ με το μαλλί και την υφαντουργία τους. Ιδού κάτι ενδιαφέρον σχετικό από το BBC και να κι ένα βιντεάκι τι θα τραβούσες αν ήθελες να γίνεις έμπορος της Χανσεατικής Συμπολιτείας! Μην επεκταθώ εγώ περισσότερο εδώ και μην μεταφράζω και αντιγράφω!
Πάντως, σημειώνεται ότι η εμπορική επιτυχία της Χάνσας και η επιθυμία του δανικού στέμματος να κόψει ένα κομμάτι από την πίτα των κερδών ήταν που οδήγησε σ' αυτή την πολιτική της επιβολής δασμών διέλευσης δια μέσου του Έρεσουντ. Η δε υλοποίηση της πολιτικής ήταν, φαίνεται, εύκολη υπόθεση όσο η Δανία ήλεγχε και τις δύο ακτές. Έχω την αίσθηση ότι ήταν τόση η ενόχληση των γερμανών εμπόρων από τα διαφυγόντα κέρδη, που θα πρέπει να είχαν συζητηθεί τρόποι να παρακαμφθεί το στενό, ίσως με χρήση χερσαίας οδού ανάμεσα στο Αμβούργο και τη Λυβέκη, ή ίσως είχε πέσει στο τραπέζι και κάποιας μορφής Διώρυγα του Κιέλου, που πάντως θα έφταναν τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι να κατασκευαστεί στ' αλήθεια.
Περνούν οι αιώνες, η Χάνσα παρακμάζει - νέες ήπειροι, νέες ναυτικές δυνάμεις, νέοι εμπορικοί δρόμοι - αλλά ο δασμός του Έρεσουντ παραμένει και γεμίζει το δανικό θησαυροφυλάκιο. Και κάπως έτσι ερχόμαστε στο 1655 και στο Δεύτερο Βόρειο Πόλεμο, έναν από τους πολέμους της περιόδου που συγκέντρωσαν πολύ και καλό κόσμο του βορρά. Ξεκινά όταν ο Κάρολος Γουσταύος της Σουηδίας αποφασίζει να εισβάλει στην - εξασθενημένη λόγω πολέμου με τους Μοσχοβίτες - Πολωνία - Λιθουανία και ακολουθεί ο κακός χαμός. Διάφορες δυνάμεις της περιοχής και της εποχής επεμβαίνουν στο πλευρό του ενός ή του άλλου, με τη μία ή την άλλη υπόσχεση, ενίοτε αλλάζουν στρατόπεδο, και τα λοιπά, και τα συνηθισμένα, και τα αναμενόμενα! Κάποια στιγμή, η Δανία αντιλαμβάνεται ότι ο σουηδικός στρατός λείπει στην Πολωνία και αποφασίζει να επέμβει προκειμένου να λύσει παλαιότερες διαφορές. Ο Κάρολος Γουσταύος τα μαζεύει άρον άρον και επιστρέφει, επιτίθεται με τη σειρά του στη Δανία, επικρατεί και επιβάλει τη Συνθήκη του Ροσκίλντε, με την οποία πλέον η ανατολική ακτή του Έρεσουντ γίνεται σουηδικό έδαφος. Κι άλλες συνθήκες αναφέρονται μεταξύ άλλων εμπολέμων του εν λόγω πολέμου, που ρυθμίζουν άλλα πράγματα και έχουν το ενδιαφέρον τους.
Ας καταλάβουμε, κατ' αρχήν, τι σημαίνει Σουηδία για την εποχή. Να μην επηρεαστούμε από την σύγχρονη εικόνα που έχουμε στο μυαλό μας! Η Σουηδία του 17ου αιώνα κατείχε, πρώτα απ' όλα, σταθερά και παλαιόθεν όλο το έδαφος που σήμερα ονομάζουμε Φινλανδία. Επίσης είχε κτήσεις σ' όλη τη νότια ακτή της Βαλτικής, στα μέρη που σήμερα τα λέμε Εσθονία, Λετονία, επίσης και κάποιες περιοχές της βαλτικής Γερμανίας.
Αν λοιπόν γεννάται το ερώτημα, τι δουλειά είχε η Σουηδία να επιτεθεί πέραν της Βαλτικής στην Πολωνία, η απάντηση είναι απλώς ότι δε χρειάστηκε να διασχίσει τη Βαλτική. Είχε ήδη χερσαία σύνορα με την Πολωνία - και φυσικά χερσαία σύνορα σημαίνει και εκατέροθεν εδαφικές διεκδικήσεις.
Στρατιωτικά μιλώντας, η Σουηδία δεν ήταν στην ακμή της ακμής της, αλλά ούτε και στην παρακμή της. Το ορόσημο της παρακμής θεωρείται ο Μέγας Βόρειος Πόλεμος του 1700-1721, που ανέτρεψε τη Σουηδία και ανέδειξε τη Ρωσία ως την υπερδύναμη της περιοχής, ενώ ως ακμή της ακμής θα πρέπει να οριστεί η βασιλεία του Γουσταύου Αδόλφου, του περίφημου ή περιβόητου Λέοντος του Βορρά, μερικές δεκαετίες πριν τα γεγονότα που κυρίως συζητάμε εδώ.
Το κομμάτι είναι άγριο, αλλά προσήκει ούτως, καθότι άγριος ήταν και ο ίδιος ο Γουσταύος. Ο στρατός που έφτιαξε ήταν μάλλον ο ισχυρότερος της Ευρώπης εκείνη την εποχή, τουλάχιστον από πλευράς τακτικής και πειθαρχίας. Θεωρείται καινοτόμος της στρατιωτικής τέχνης, και αν προσθέσει κανείς την αφθονία του καλής ποιότητας σουηδικού σιδήρου ως πρώτη ύλη και το υψηλό ηθικό του (φανατικά προτεσταντικού) σουηδικού στρατεύματος, ως "το στράτευμα του Θεού" που έχει "ιερή αποστολή" να τιμωρήσει τη "δαιμονική Ρώμη", σχηματίζει μια ιδέα.
Ο Γουσταύος Αδόλφος είναι από εκείνες τις ιστορικές προσωπικότητες που δίνουν το όνομά τους σε πράγματα. Πού και πού συναντάς αναφορές σε γουσταυϊανό στρατό, γουσταυϊανό ιππικό, πυροβολικό, πεζικό. Ίσως περιττεύει να σημειωθεί, υπήρξε από τους μεγαλύτερους στρατιωτικούς και πολιτικούς ηγέτες του προτεσταντικού στρατοπέδου στον Τριακονταετή Πόλεμο, σε κάποια μάχη του οποίου (προσηκόντως, θα έλεγε κανείς!) σκοτώθηκε μεν, πλην όμως η πλευρά του επικράτησε (προσηκόντως κι αυτό!).
Είδα αυτή την αγγλικούρα στην αρχή - για τις out of the box προσεγγίσεις - και την είδα με συμπάθεια, γιατί κι εγώ τις χρησιμοποιώ τις αγγλικούρες, πολύ δύσκολο να τις αποφύγει κανείς. Και τελοσπάντων καλύτερα αυτό, παρά έκφραση του τύπου για να πετύχεις στην επιχειρηματική καινοτομία, πρέπει να σκέφτεσαι έξω απ' το κουτί, δηλαδή πολύ μακριά απ' το κουτί, πώς να το πω, να μην υπάρχει κουτί.
Το είχα ακούσει σε μια συνέντευξη ενός απ' αυτούς τους σπουδαίους ρηξικέλευθους της νεοφυούς νεανικής επιχειρηματικότητας, που απ' ότι φαίνεται έσωσε την οικονομία μας. Ε, έτσι φαίνεται, γιατί για καιρό μας έλεγαν ότι αυτό θα μας σώσει, και μετά κάποια μέρα μας είπαν ότι σωθήκαμε.
Δεν θυμάμαι τι πουλούσε αυτός ο τύπος, εικονικά καπίστρια για 5G ψίλους που πηδάνε μέχρι το cloud ή κάτι παρεμφερές νομίζω, πάντως είναι σαφές πως ό,τι κι αν ήταν αυτό, δεν το έβαζε σε κουτί.
Ε, απ' το να χρησιμοποιούμε κάτι τέτοιες εκφράσεις, χίλιες φορές κατευθείαν η αγγλικούρα. Όμως άλλο είναι το ενδιαφέρον που βρήκα στο άρθρο.
...το αρχικό όριο των χωρικών υδάτων στα τρία ναυτικά μίλια διαμορφώθηκε εν πολλοίς από το μέγιστο βεληνεκές του χερσαίου πυροβολικού εκείνη την εποχή.
Μάλιστα. Είναι από τα σημεία που λες ότι ωραία, έμαθα και κάτι.
Πάμε στο βορρά και βρίσκουμε το Έρεσουντ, το στενό ανάμεσα στο νησιωτικό τμήμα της Δανίας και στις νότιες επαρχίες της Σουηδίας. Στη δανέζικη πλευρά το νησί είναι το Σιέλαντ, όπου βρίσκεται και η Κοπεγχάγη. Στο ελληνικά το βλέπεις και Ζηλανδία, κάτι που δεν είναι λάθος αλλά προκύπτει παρεξήγηση με μια άλλη Ζηλανδία που είναι επαρχία των Κάτω Χωρών και είναι απ' αυτή τη δεύτερη Ζηλανδία που πήρε το όνομά της η Νέα Ζηλανδία. Απ' τη σουηδική πλευρά η επαρχία είναι η Σκώνια, όπου βρίσκεται η ισλαμική πόλη του Μάλμε, η φοιτητούπολη του Λουντ και άλλα.
Το Λουντ είναι μια χαρακτηριστική μικρομεσαίου μεγέθους πολιτειούλα της βόρειας Ευρώπης, απ' αυτές όπου αν κάποιος από την Ελλάδα πέσει αλεξιπτωτιστής χωρίς να έχει ξαναταξιδέψει θα ενθουσιαστεί. Απ' την παλιά πόλη, απ' τις παμπ - τις υπαίθριες μάλιστα παμπ του καλοκαιριού - από την αρχιτεκτονική, απ' τη νεολαία που κυκλοφορεί λόγω του μεγάλου και καλού πανεπιστημίου. Αν πάλι κάποιος έχει ταξιδέψει έστω και λίγο, θα έχει δει άπειρες τέτοιες ωραίες πολιτειούλες ή παλιές αστικές γειτονιές, και το Λουντ δεν θα του κάνει καμία απολύτως ιδιαίτερη εντύπωση. Όποιος κατάλαβε τι εννοώ κατάλαβε!
Στο στενότερο σημείο του, το Έρεσουντ έχει πλάτος όλα κι όλα 2.5 ναυτικά μίλια, δηλαδή - με βάση και την πληροφορία του κυρίου Γρίβα - η διέλευση των πλοίων ήταν δυνατό να ελεγχθεί ή τουλάχιστον να παρενοχληθεί απ' όποιον έστηνε κανόνια είτε στη μία είτε στην άλλη ακτή - είτε κατά μείζονα λόγο και στις δύο.
Στο στενότερο αυτό σημείο, από την πλευρά της Σκώνιας υπάρχει το Χελσινμπόρι, για το οποίο δε νομίζω ότι έχω να πω τίποτα σπουδαίο, ισχύουν μάλλον ό,τι και για το Λουντ. Μια από τις άπειρες ίδιες βορειοευρωπαϊκές μικρομεσαίες πόλεις. Κάπου πρέπει να υπάρχουν υπολείμματα παλαιού παραθαλάσσιου οχυρού που βοηθούσε στον έλεγχο των στενών.
Από τη δανέζικη πλευρά, υπάρχει αντίστοιχα το Χέλσινγκορ, στο οποίο αξίζει μια στάση. Απαντάται στα αγγλικά ως Elsinore και στα ελληνικά ως Ελσινόρη. Το αξιοσημείωτο που έχει είναι το παραθαλάσσιο κάστρο Κρόνμποργκ, όπου τοποθετεί ο Σαίξπηρ τα γεγονότα του Άμλετ.
Ιδού το Κρόνμποργκ από φωτογραφία δική μου, έτσι για να μην ανεβάζω μόνο κλεμμένες!
Να και ο Σαίξπηρ.
Στην είσοδο του κάστρου, κάποιος είχε πετάξει δυο δαγκωμένα μήλα που σάπιζαν - κι επειδή ο χώρος ήταν προσεγμένος και καθαρός, φαντάζομαι ότι μάλλον τα μήλα τα άφηναν εκεί επίτηδες για να φανεί κάτι σάπιο στο βασίλειον της Δανιμαρκίας. Φυσικά, τα πήρα φωτογραφία!
Να κι ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος στο Μιστρά με τη μαμά μου, καλοκαίρι '91 ή κάπου εκεί. Άσχετο, αλλά έψαχνα παλιές φωτογραφίες και τη βρήκα!
Λοιπόν τώρα, τι γίνεται; Γίνεται ότι μέχρι το 1658 η Σκώνια ήταν επαρχία υπό την επικυριαρχία του δανικού στέμματος, δηλαδή και οι δύο πλευρές του στενού ανήκαν στο ίδιο βασίλειο. Σημειωτέον παρενθετικά: κατά διαστήματα, τα τρία βασίλεια της περιοχής - Δανία, Νορβηγία, Σουηδία - είχαν κοινούς βασιλείς, ή κατά άλλα, εκτεταμένα διαστήματα μόνο δύο από αυτές (αυτό και αυτό και ίσως κι άλλα). Το 1658, πάντως, υπογράφεται η Συνθήκη του Ροσκίλντε, που μεταφέρει - οριστικά, όπως αποδείχτηκε - τη Σκώνια και άλλες επαρχίες της νότιας ηπειρωτικής Σκανδιναβίας από τη Δανία - Νορβηγία στη Σουηδία. Η συνθήκη αυτή ήταν αποτέλεσμα του Δευτέρου Βορείου Πολέμου, στον οποίο θα πρέπει να επανέλθω, γιατί βλέπω ότι έχει πιο πολύ ζουμί απ' ότι περίμενα όταν άρχισα να τα γράφω αυτά - αλλά προς το παρόν, ας δούμε γιατί έχει σημασία η κατάκτηση της Σκώνιας από τη Σουηδία.
Από το 1429 η Δανία είχε αρχίσει να εισπράττει δασμό διελεύσεως από τα εμπορικά πλοία που διέπλεαν το στενό του Έρεσουντ. Υπό την απειλή των κανονιών και από τις δύο ακτές, τα πλοία υποχρεώνονταν να σταματήσουν κάπου κοντά στο Κρόνμποργκ όπου και γινόταν ο εκτελωνισμός τους. Οι κυβερνήτες δήλωναν την αξία των εμπορευμάτων τους, πλήρωναν ένα ποσοστό 1% ή 2% επ' αυτής και αφήνονταν να συνεχίσουν το δρόμο τους. Για να αποφευχθεί η περίπτωση της ψευδούς δηλώσεως, η δανική διοίκηση διατηρούσε το δικαίωμα να αγοράσει η ίδια τα εμπορεύματα στην αξία που είχε δηλώσει ο εκάστοτε καπετάνιος. Βλέπω το άρθρο στη wikipedia μας λέει ότι τα έσοδα αυτού του εκτελωνισμού έφταναν να αποτελούν τα δύο τρίτα των εσόδων του δανικού στέμματος.
Θα έλεγε κανείς, ότι πολύ κακό για το τίποτα. Μιλάμε για το εμπόριο της Βαλτικής, δε μιλάμε για τη Βενετία, τη Γένοβα, την Αλεξάνδρεια, το πιπέρι, τα μπαχαρικά. Συνήθως αν πούμε για τη Βαλτική και μάλιστα πριν πεντακόσια χρόνια, θα σκεφτούμε χιόνι, πάγο, κρύο αέρα, παγωμένες θάλασσες. Κι όμως, δεν ήταν καθόλου ευκαταφρόνητο το εμπόριο στην περιοχή. Η σουηδική ξυλεία και ο σίδηρος, οι γούνες της Ευρασίας, το κατράμι και τα άλλα - πολύτιμα για την εποχή - υλικά ναυπηγικής, ακόμα και η τριπλέτα των προϊόντων που αποτελούσαν τη βάση της διατροφής στη βόρεια Ευρώπη: σιτηρά, ψάρια, μπύρα. Ψάρια από τη Βαλτική, σιτηρά προς τη Βαλτική, μπύρα από παντού και προς παντού! Η Στοκχόλμη, πρωτεύουσα και βασικό λιμάνι αυτοκρατορίας, από το 1703 επίσης το ίδιο η Αγία Πετρούπολη, το παλιό και ένδοξο Νόβγκοροντ, ακόμα τα χανσεατικά λιμάνια, η Λυβέκη, το Στετίνο, το Ροστόκ, το Ντάντσιγκ, το Ρεβάλ. Το Όμπο στη Φινλανδία. Κι αυτά μόνο πρόχειρα απ' το κεφάλι μου!
Η Χανσεατική Συμπολιτεία από μόνη της είναι ένα τεράστιο και πάρα πολύ ενδιαφέρον κεφάλαιο, για το οποίο κι εγώ πέρα από εγκυκλοπαιδικά ή εκπαιδευτικά βιντεάκια δεν έχω κάποια πιο εξειδικευμένη πηγή ή πληροφορία. Δεν φαίνεται να ήταν μια "ζώνη ελευθέρου εμπορίου"· το αντίθετο, φαίνεται πως ήταν μια ζώνη πιο αποτελεσματικού ελέγχου του ελεγχόμενου εμπορίου. Πέρα από τα κατ' εξοχήν χανσεατικά λιμάνια της γερμανικής Βαλτικής, της Βόρειας Θάλασσας, ή και των ποταμών - Λυβέκη, Αμβούργο, Βρέμη, Κένιγκσμπεργκ, Κολωνία και άλλα πολλά - έντονη χανσεατική παρουσία σημειώνεται και σε άλλα μέρη, με τη μορφή των λεγόμενων kontor, που φαίνεται θά 'ταν κάτι ανάμεσα σε εμπορικές αντιπροσωπείες και εμπορικές αποικίες, με μεγάλο βαθμό αυτονομίας από τις γηγενείς κοινότητες με τις οποίες συνυπήρχαν. Οι περιγραφές αυτών των διευθετήσεων μάς θυμίζουν τη γενοβέζικη παρουσία στη γειτονιά του Γαλατά στην Πόλη, σε μεγάλο βαθμό αυτόνομη κι αυτή από τη ζωή της υπόλοιπης Πόλης. Τα πιο αξιοσημείωτα τέτοια kontor μας λένε οι ιστορικοί ότι σημειώνονται στο Νόβγκοροντ με τις γούνες του, στο Μπέργκεν με τα ψάρια, στο Λονδίνο και το Μπρυζ με το μαλλί και την υφαντουργία τους. Ιδού κάτι ενδιαφέρον σχετικό από το BBC και να κι ένα βιντεάκι τι θα τραβούσες αν ήθελες να γίνεις έμπορος της Χανσεατικής Συμπολιτείας! Μην επεκταθώ εγώ περισσότερο εδώ και μην μεταφράζω και αντιγράφω!
Πάντως, σημειώνεται ότι η εμπορική επιτυχία της Χάνσας και η επιθυμία του δανικού στέμματος να κόψει ένα κομμάτι από την πίτα των κερδών ήταν που οδήγησε σ' αυτή την πολιτική της επιβολής δασμών διέλευσης δια μέσου του Έρεσουντ. Η δε υλοποίηση της πολιτικής ήταν, φαίνεται, εύκολη υπόθεση όσο η Δανία ήλεγχε και τις δύο ακτές. Έχω την αίσθηση ότι ήταν τόση η ενόχληση των γερμανών εμπόρων από τα διαφυγόντα κέρδη, που θα πρέπει να είχαν συζητηθεί τρόποι να παρακαμφθεί το στενό, ίσως με χρήση χερσαίας οδού ανάμεσα στο Αμβούργο και τη Λυβέκη, ή ίσως είχε πέσει στο τραπέζι και κάποιας μορφής Διώρυγα του Κιέλου, που πάντως θα έφταναν τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι να κατασκευαστεί στ' αλήθεια.
Περνούν οι αιώνες, η Χάνσα παρακμάζει - νέες ήπειροι, νέες ναυτικές δυνάμεις, νέοι εμπορικοί δρόμοι - αλλά ο δασμός του Έρεσουντ παραμένει και γεμίζει το δανικό θησαυροφυλάκιο. Και κάπως έτσι ερχόμαστε στο 1655 και στο Δεύτερο Βόρειο Πόλεμο, έναν από τους πολέμους της περιόδου που συγκέντρωσαν πολύ και καλό κόσμο του βορρά. Ξεκινά όταν ο Κάρολος Γουσταύος της Σουηδίας αποφασίζει να εισβάλει στην - εξασθενημένη λόγω πολέμου με τους Μοσχοβίτες - Πολωνία - Λιθουανία και ακολουθεί ο κακός χαμός. Διάφορες δυνάμεις της περιοχής και της εποχής επεμβαίνουν στο πλευρό του ενός ή του άλλου, με τη μία ή την άλλη υπόσχεση, ενίοτε αλλάζουν στρατόπεδο, και τα λοιπά, και τα συνηθισμένα, και τα αναμενόμενα! Κάποια στιγμή, η Δανία αντιλαμβάνεται ότι ο σουηδικός στρατός λείπει στην Πολωνία και αποφασίζει να επέμβει προκειμένου να λύσει παλαιότερες διαφορές. Ο Κάρολος Γουσταύος τα μαζεύει άρον άρον και επιστρέφει, επιτίθεται με τη σειρά του στη Δανία, επικρατεί και επιβάλει τη Συνθήκη του Ροσκίλντε, με την οποία πλέον η ανατολική ακτή του Έρεσουντ γίνεται σουηδικό έδαφος. Κι άλλες συνθήκες αναφέρονται μεταξύ άλλων εμπολέμων του εν λόγω πολέμου, που ρυθμίζουν άλλα πράγματα και έχουν το ενδιαφέρον τους.
Ας καταλάβουμε, κατ' αρχήν, τι σημαίνει Σουηδία για την εποχή. Να μην επηρεαστούμε από την σύγχρονη εικόνα που έχουμε στο μυαλό μας! Η Σουηδία του 17ου αιώνα κατείχε, πρώτα απ' όλα, σταθερά και παλαιόθεν όλο το έδαφος που σήμερα ονομάζουμε Φινλανδία. Επίσης είχε κτήσεις σ' όλη τη νότια ακτή της Βαλτικής, στα μέρη που σήμερα τα λέμε Εσθονία, Λετονία, επίσης και κάποιες περιοχές της βαλτικής Γερμανίας.
Αν λοιπόν γεννάται το ερώτημα, τι δουλειά είχε η Σουηδία να επιτεθεί πέραν της Βαλτικής στην Πολωνία, η απάντηση είναι απλώς ότι δε χρειάστηκε να διασχίσει τη Βαλτική. Είχε ήδη χερσαία σύνορα με την Πολωνία - και φυσικά χερσαία σύνορα σημαίνει και εκατέροθεν εδαφικές διεκδικήσεις.
Στρατιωτικά μιλώντας, η Σουηδία δεν ήταν στην ακμή της ακμής της, αλλά ούτε και στην παρακμή της. Το ορόσημο της παρακμής θεωρείται ο Μέγας Βόρειος Πόλεμος του 1700-1721, που ανέτρεψε τη Σουηδία και ανέδειξε τη Ρωσία ως την υπερδύναμη της περιοχής, ενώ ως ακμή της ακμής θα πρέπει να οριστεί η βασιλεία του Γουσταύου Αδόλφου, του περίφημου ή περιβόητου Λέοντος του Βορρά, μερικές δεκαετίες πριν τα γεγονότα που κυρίως συζητάμε εδώ.
Το κομμάτι είναι άγριο, αλλά προσήκει ούτως, καθότι άγριος ήταν και ο ίδιος ο Γουσταύος. Ο στρατός που έφτιαξε ήταν μάλλον ο ισχυρότερος της Ευρώπης εκείνη την εποχή, τουλάχιστον από πλευράς τακτικής και πειθαρχίας. Θεωρείται καινοτόμος της στρατιωτικής τέχνης, και αν προσθέσει κανείς την αφθονία του καλής ποιότητας σουηδικού σιδήρου ως πρώτη ύλη και το υψηλό ηθικό του (φανατικά προτεσταντικού) σουηδικού στρατεύματος, ως "το στράτευμα του Θεού" που έχει "ιερή αποστολή" να τιμωρήσει τη "δαιμονική Ρώμη", σχηματίζει μια ιδέα.
Ο Γουσταύος Αδόλφος είναι από εκείνες τις ιστορικές προσωπικότητες που δίνουν το όνομά τους σε πράγματα. Πού και πού συναντάς αναφορές σε γουσταυϊανό στρατό, γουσταυϊανό ιππικό, πυροβολικό, πεζικό. Ίσως περιττεύει να σημειωθεί, υπήρξε από τους μεγαλύτερους στρατιωτικούς και πολιτικούς ηγέτες του προτεσταντικού στρατοπέδου στον Τριακονταετή Πόλεμο, σε κάποια μάχη του οποίου (προσηκόντως, θα έλεγε κανείς!) σκοτώθηκε μεν, πλην όμως η πλευρά του επικράτησε (προσηκόντως κι αυτό!).
Αντίπαλος του Γουσταύου στα πεδία των μαχών του Τριακονταετούς Πολέμου ήταν ένας άλλος περίφημος ή περιβόητος, ένα άλλο θηρίο της εποχής, ο αρχιμισθοφόρος Άλμπρεχτ φον Βαλλενστάιν. Να μη συνεχίσω όμως άλλο προς αυτή την κατεύθυνση, γιατί αυτά είναι τεράστια κεφάλαια της ευρωπαϊκής ιστορίας που κι εγώ για να γράψω στα σοβαρά, θα πρέπει πρώτα να διαβάσω στα σοβαρά! Απλά να σημειώσω, ευκαρίας δοθείσης, ότι τον καιρό εκείνο σπουδαία τροφοδοσία των στρατευμάτων δεν υπήρχε - είτε αυτά ήταν εθνικά είτε μισθοφορικά. Ήταν απολύτως δεδομένο ότι οι άμαχοι θα λεηλατούνταν, και θα λεηλατούνταν ξανά και ξανά, όσο διαρκούσε ο πόλεμος - για να μην πω, θα λεηλατούνταν και εκτός πολέμου, γιατί κι οι μισθοφόροι κάπως έπρεπε να ζήσουν μέχρι την επόμενη δουλειά! Ειδικά αν τύχαινε οι άμαχοι να είχαν τη λάθος πίστη! Αλί κι αλίμονο στο καθολικό χωριό απ' το οποίο θα περνούσε ο Γουσταύος, αλί κι αλίμονο στο προτεσταντικό χωριό απ' το οποίο θα περνούσε ο Βαλλενστάιν!
Επιστροφή στο μέλλον, στον πόλεμο του 1655, και βλέπω πως ένα από τα αποτελέσματά του ήταν η ανεξαρτησία της Πρωσίας. Και τι να πρωτοπείς τώρα εδώ, άλλο τεράστιο κεφάλαιο! Για αρχή: απ' όσα βλέπω, μάλλον αυτό ήταν μακροπρόθεσμα το σημαντικότερο επακόλουθο του Δευτέρου Βορείου Πολέμου, οπωσδήποτε σημαντικότερο απ' την κατάκτηση της Σκώνιας από τη Σουηδία!
Πάμε πίσω στα τέλη του 12ου αιώνα, εποχή σταυροφορική, και βλέπουμε ότι στη φράγκικη Άκρα του σημερινού Ισραήλ ιδρύεται ρωμαιοκαθολικό μοναστικό τάγμα, που σκοπό έχει να εξυπηρετήσει τους γερμανόφωνους προσκυνητές. Είναι το Τευτονικό Τάγμα. Σύντομα θα αποκτήσει στρατιωτικά χαρακτηριστικά, κατά τα πρότυπα των Ναϊτών και των Οσπιταλίων, και επίσης σύντομα, το 13ο αιώνα, θα αποκτήσει γη στα βάθη της Βαλτικής, σε μέρη που σήμερα ανήκουν στην Πολωνία, τη Λιθουανία, τη Λετονία και το Καλίνινγκραντ στη Ρωσία. Αποστολή του Τάγματος στη Βαλτική είναι να εκχριστιανίσει τους τελευταίους ειδωλολάτρες της Ευρώπης που ζούσαν στην περιοχή - και, παρεμπιπτόντως, να δώσει κι ένα μάθημα στους "σχισματικούς" ορθόδοξους του Νόβγκοροντ, του Πσκωφ, του Σμολένσκ και άλλων ρωσικών ηγεμονιών.
Ένα μουσικό διάλειμμα και επανέρχομαι. Το έχω ξαναβάλει το βιντεάκι, αλλά μ' αρέσει πολύ και η μελωδία και οι σκηνές. Και προσήκει ιδιαίτερα σ' αυτό το σημείο.
Η παρουσία των φράγκων στο Λεβάντε ήταν ούτως ή άλλως θνησιγενής, ο τελευταίος ειδωλολάτρης ηγεμόνας της Ευρώπης εκχριστιανίστηκε κάπου το 14ο αιώνα, οι "σχισματικές" ηγεμονίες κράτησαν καλά και οι Τεύτονες Ιππότες βρέθηκαν χωρίς ιδιαίτερο σκοπό, αλλά με αρκετή γη, αρκετά κάστρα και κανονική κρατική οργάνωση στις νοτιοανατολικές ακτές της Βαλτικής. Σύντομα ήρθαν σε σύγκρουση με την περιφερειακή υπερδύναμη της περιοχής, την Πολωνία - Λιθουανία, που προφανώς εποφθαλμιούσε τα εδάφη τους. Επιπλέον, οι χανσεατικές πόλεις της περιοχής, συνηθισμένες σε ευρύτατη αυτονομία, δεν ήταν και πολύ ικανοποιημένες υπό την επικυριαρχία ενός θεοκρατικού τάγματος. Ήρθε και η Μεταρρύθμιση που συγκλόνισε συθέμελα την καθεστηκυία τάξη στην Ευρώπη, να μην τα πολυλογώ το 1525 ο τότε μάγιστρος του Τευτονικού Τάγματος απορρίπτει τη Ρώμη, ασπάζεται το λουθηρανισμό και στρέφεται για προστασία προς τους παλιούς εχθρούς του, τους Πολωνούς. Ο καθολικός μάγιστρος γίνεται λουθηρανός δούκας και η γη που ήλεγχε το μοναστικό τάγμα γίνεται το κανονικό, κοσμικό δουκάτο της Πρωσίας, υπό την επικυριαρχία πάντως της καθολικής μεν, ανεξίθρησκης για τα δεδομένα της εποχής δε, Πολωνίας.
Ε λοιπόν, το 1655 όταν ξεσπά ο Δεύτερος Βόρειος Πόλεμος, ο Κάρολος Γουσταύος της Σουηδίας υπόσχεται ανεξαρτησία από την Πολωνία στον τότε δούκα της Πρωσίας και εκλέκτορα του Βραδεμβούργου Φρειδερίκο Γουλιέλμο, αν ο τελευταίος τον υποστήριζε. Ο πόλεμος κύλησε θετικά για τη Σουηδία και τους συμμάχους της και σ' αυτό το μέτωπο, οπότε το 1660 υπογράφεται η Συνθήκη της Ολίβας, κάπου σ' ένα προάστιο του παλαιού χανσεατικού Ντάντσιγκ, που μεταξύ άλλων αναγνωρίζει την Πρωσία ως ανεξάρτητη, αλλά και συνδεδεμένη με το Βραδεμβούργο, δηλαδή με το Βερολίνο!
The rest is history που λένε και στο χωριό μου! Στην Πρωσία - Βραδεμβούργο διαμορφώνεται υπό αυτές τις συνθήκες ένας "σπαρτιατικός", μιλιταριστικός γερμανικός πολιτισμός που τον λένε διαφορετικό από αυτόν των πιο "αλέγκρων" ειρηνικών ζυθοποτών της Ρηνανίας, της Βαυαρίας ή της Αυστρίας. Που στα τέλη του 18ου αιώνα θα πάρει μέρος στο διαμελισμό του πτώματος της μέχρι πρότινος επικυριάρχου της Πολωνίας και στα τέλη του 19ου θα πραγματώσει τη Γερμανική Ενοποίηση - που έχω δει να λέγεται και κατάκτηση της Γερμανίας από την πολύ διαφορετική Πρωσία!
Υπάρχει αυτό το βιβλίο, είναι καλό και αρκετά σύντομο. Εγώ το πήρα με σκοπό να βρω τίποτα για τη Χάνσα που με ενδιέφερε και με ενδιαφέρει πάρα πολύ. Τελικά για τη Χάνσα βρήκα όλη κι όλη μία σελίδα (!), αλλά βρήκα άλλα ενδιαφέροντα πράγματα. Κυρίως από εκεί παίρνω αυτή την ιδέα, ότι άλλη η πέραν του Έλβα Γερμανία - ουσιαστικά η Πρωσία - και άλλη η δυτικώς του Έλβα. Επιμένει πάρα πολύ ο συγγραφέας σ' αυτό. Ουσιαστικά είναι η κεντρική ιδέα του έργου του. Όλα τα γεγονότα των τελευταίων τριακοσίων χρόνων στη Γερμανία και όχι μόνο, τα ερμηνεύει υπό το πρίσμα αυτής της θεώρησης. Την καταγράφω λοιπόν κι εγώ ως άξια καταγραφής, τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο!
Αυτά τα επιγραμματικά περί Πρωσίας, και τώρα εγώ να συνεχίσω ή κούρασα; Ας συνεχίσω!
Μετά τη συνθήκη του Ροσκίλντε του 1658, κι ενώ ο ευρύτερος πόλεμος εμαίνετο, ο Κάρολος Γουσταύος της Σουηδίας θεώρησε ότι ήταν καλή ευκαιρία να ξεμπερδέψει μια και καλή με τη Δανία. Πριν στεγνώσει καλά καλά το μελάνι της συμφωνίας, επιτίθεται ξανά στη νησιωτική Δανία, στη Ζηλανδία και στο Φιούν. Οι Δανοί αμύνονται της Κοπεγχάγης με επιτυχία· παρεμβαίνουν, δε, οι Ολλανδοί! Στέλνουν στόλο στο Έρεσουντ και ναυμαχούν με τους Σουηδούς στο στενό, αναγκάζοντάς τους να αποσυρθούν. Καθώς οι απώλειες εκατέροθεν είναι μικρές και οι Σουηδοί ακόμα ισχυροί, οι Ολλανδοί στέλνουν κι άλλες δυνάμεις, αυτή τη φορά υπό τον θρυλικό ναύαρχο Μίχελ ντε Ράουτερ. Ο στόλος του κυριαρχεί στο στενό, οι πεζοναύτες του καθαρίζουν μικρά τμήματα σουηδικού στρατού που έχουν αποκλειστεί στο δανικό αρχιπέλαγος και απελευθερώνουν κάποιες μικρομεσαίες πόλεις που είχαν καταλάβει. Ο κύριος όγκος του σουηδικού στρατού αδυνατεί να προχωρήσει προς τα δανικά νησιά, δεν απειλείται βέβαια στην κυρίως ηπειρωτική Σκανδιναβία αφού οι Ολλανδοί έχουν στόλο αλλά όχι και σπουδαίο στρατό, και τελοσπάντων έχουμε ισοπαλία! Η κατάσταση παγιώνεται με τη Συνθήκη της Κοπεγχάγης, η οποία είναι κάπως ευνοϊκή για τη Δανία, της επιστρέφει κάποια λίγα εδάφη, όχι όμως τη Σκώνια. Κι έτσι πλέον οριστικά οι δύο όχθες του στενού ανήκουν στο εξής σε διαφορετικές δυνάμεις.
Έχω την αίσθηση ότι η ολλανδική παρέμβαση είχε αυτόν ακριβώς το σκοπό, να εξασφαλίσει ότι οι δύο όχθες θα ανήκαν σε δύο διαφορετικά κράτη. Για να επιτευχθεί αυτό, έπρεπε να επιβιώσει η Δανία, αλλά τίποτα παραπάνω! Σε καμία περίπτωση να μην επανέλθει στα ante bellum σύνορά της. Εξάλλου, εντύπωση προξενεί και η πλήρης ουδετερότητα της Αγγλίας σε όλη αυτή την ιστορία. Λόγω της έντονης αντιπαλότητας που είχε εκείνα τα χρόνια με την Ολλανδία, θα περίμενε κανείς να επέμβει στο πλευρό της Σουηδίας. Μια αγγλική ναυτική δύναμη ήταν πράγματι παρούσα στη ναυμαχία του Έρεσουντ, αλλά αρκέστηκε να παρακολουθήσει από απόσταση. Προφανώς και της Αγγλίας τα εμπορικά συμφέροντα αυτό επέβαλαν, ήττα της Σουηδίας στη θάλασσα, αλλά περιορισμένη ήττα. Τέτοια ήττα που να μην της επέτρεπε να προχωρήσει, αλλά όχι τέτοια ήττα που να την υποχρέωνε να επιστρέψει τα προγενέστερα κέρδη.
Εν συντομία, επομένως: ο μόνος λόγος που η Δανία επιβίωσε ως ανεξάρτητο βασίλειο και δεν απορροφήθηκε από τη Σουηδία ήταν ότι οι εμπορικές δυνάμεις της εποχής δεν ήθελαν το στενό του Έρεσουντ να βρίσκεται υπό τον πλήρη έλεγχο ενός και μόνο κράτους.
Η Δανία συνέχισε να χρεώνει δασμό διελεύσεως, αλλά ήταν πιο δύσκολο να τον επιβάλει και πιο εύκολο στα διερχόμενα πλοία να ξεφύγουν. Αυτή η κατάσταση συνεχίστηκε μέχρι το 1857, όταν η Δανία παραιτήθηκε της συγκεκριμένης πολιτικής, με αντάλλαγμα κάποια εφ' άπαξ οικονομική αποζημίωση, τη μερίδα του λέοντος της οποίας πλήρωσαν η Βρετανία και η Ρωσία, και εν συνεχεία ξεχωριστά και οι ΗΠΑ. Φαίνεται πως οι ναυτικές δυνάμεις της εποχής δεν ήταν διατεθειμένες να ανεχθούν αυτή τη νόμιμη πειρατεία άλλο (αυτό δεν ήταν, νόμιμη πειρατεία;!). Και επιπλέον, ίσως έχει σημασία και ότι το 19ο αιώνα μεταβάλλεται σταδιακά η επικρατούσα οικονομική θεωρία. Το εμπορικό ισοζύγιο έχει πια μικρότερη σημασία και η ανάπτυξη (που διευκολύνεται, θεωρητικά, από φτηνές εισαγωγές π.χ. πρώτων υλών, άρα κατάργηση δασμών) μεγαλύτερη.
Δε θέλω να επεκταθώ προς αυτή την κατεύθυνση της οικονομικής θεωρίας. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι φαίνεται πως η Δανία βρέθηκε με μια παλιομοδίτικη πολιτική, την οποία ούτως ή άλλως δεν μπορούσε να ασκήσει πια το ίδιο αποτελεσματικά, και επιπλέον πιεζόταν πολιτικά και "πειραζόταν" οικονομικά να καταργήσει. Το οποίο και έκανε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου