Κι ενώ τώρα που ξεκινάω να τα γράψω αυτά μαθαίνω ότι το Eurogroup ενέκρινε γρήγορα-γρήγορα τη λίστα μεταρρυθμίσεων που απέστειλε η ελληνική κυβέρνηση σε συνέχεια της συμφωνίας της περασμένης Παρασκευής 20/2/2015. Κι ενώ διαβάζοντας τη λίστα που είδε το φως της δημοσιότητας, μένω με μια μεγάλη απορία, πώς θα αξιολογηθούμε επί των μέτρων αυτής της λίστας, απ' τη στιγμή που δεν περιλαμβάνει τίποτα ποσοτικό και μετρήσιμο παρά μόνο θαυμάσιες, κατά τα άλλα, προθέσεις πολιτικής; Σε βαθμό να αναρωτιέμαι μήπως υπάρχουν κρυφά κείμενα και κρυφές συμφωνίες (θυμίζω ότι και τον καιρό του PSI έβγαιναν στη δημοσιότητα πράγματα, λεπτομέρειες, υποσημειώσεις, υπομνήματα μήνες μετά, που δεν τα είχαμε μάθει ούτε εμείς ούτε οι βουλευτές που τα ψήφισαν). Ή, για να αφήσω κατά μέρος τις εικασίες και να μη φλερτάρω με τη συνομωσιολογία, μήπως τυχόν η ΕΕ έλυσε το πρόβλημα με έναν πολύ προσφιλή της τρόπο: το μετέθεσε γι' αργότερα;!
Κι ενώ συμβαίνουν όλα αυτά, βάζω κάτω μερικές σκέψεις των προηγούμενων ημερών, που θα έπρεπε να τις είχα αναρτήσει νωρίτερα αν δε με κρατούσαν απασχολημένο ο Μανουήλ, ο Ανδρόνικος κι οι Αχόρταγοι!
Κατ' αρχήν, τι έγινε την Παρασκευή; Εάν δει κανείς το κείμενο της συμφωνίας σε σύγκριση με όσα ίσχυαν επί κυβερνήσεως Σαμαρά, διαπιστώνει ότι δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά τίποτα. Δεν θέλω να μπω σε λεπτομέρειες, καθότι τα έχουν αναλύσει πολλοί με περισσότερες γνώσεις από μένα. Η δική μου σύνοψη είναι η εξής:
Μας πήραν τα σώβρακα. Και μετά έβγαλαν ανακοίνωση που λέει ότι μας πήραν τις σκελέες.
Όταν δε άρχισαν τα όργανα, κυβερνητικός παράγων είπε ότι "η Ευρώπη παρακολουθεί με ανακούφιση την απομόνωση των ακραίων φωνών της λιτότητας". Τι κάνει, λέει, η Ευρώπη;!
Οι συριζαίοι γνωστοί μου, ή όσοι παρακολουθώ τα ιστολόγιά τους, έμειναν εντελώς μουγκοί για 2-3 μέρες. Ενδεχομένως πολύ καταννοητά οι άνθρωποι προσπαθούσαν να καταλάβουν σε ποιον πλανήτη προσγειώθηκαν. Να μιλήσουν με τους συντρόφους τους, να πάρουν γραμμή, να διαμορφώσουν γραμμή κλπ. Χτες - σήμερα κάποιοι άρχισαν να μιλάνε. Μερικοί ακολουθούν την επίσημη γραμμή και θριαμβολογούν. Άλλοι χορεύουν με τα όργανα που άρχισαν. Έτεροι δε τό 'χουν ρίξει στην ποίηση και τη ζωγραφική!
Μοιραία θυμήθηκα ένα παλιό, καλό σοβιετικό ανέκδοτο. Προσήκει δε, μια που έχουμε και κυβέρνηση "πρώτη φορά Αριστερά".
Βρισκόμαστε κάπου στις αρχές της δεκαετίας του '80. Το ημερολόγιο δείχνει Μαΐου 9 και στη Μόσχα λαμβάνει χώρα η μεγάλη στρατιωτική παρέλαση επί τη επετείω λήξεως του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου. Με κάποιο μεταφυσικό τρόπο, τρεις γερόλυκοι στρατηλάτες από το 19ο αιώνα είναι μαζί μας και παρακολουθούν την παρέλαση από την εξέδρα των επισήμων: ο Μέγας Ναπολέων, ο στρατάρχης Κουτούζωφ και ο Δούκας του Γουέλινγκτον. Ο κορσικανός δεν πολυπαρακολουθεί την παρέλαση, μόνο έχει αφοσιωθεί στην ανάγνωση του τελευταίου φύλου της Πράβντα, του επίσημου, τότε, οργάνου της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ενώσεως. Οι άλλοι δύο, αλεπούδες του πολέμου που τον συνέτριψαν τότε στις αρχές του 19ου αιώνα, παρατηρούν με ζωηρό ενδιαφέρον τα επίλεκτα τμήματα του Κόκκινου Στρατού που παρελαύνουν.
Περνούν οι καταδρομείς. Θαυμάζει ο Κουτούζωφ, και λέει: "εάν είχα αυτά τα παληκάρια, με αυτό τον εξοπλισμό, στο Μποροντίνο, θα είχα επικρατήσει κατά κράτος, δε θα χρειαζόμουν ούτε τακτικές καμμένης γης, ούτε κλεφτοπόλεμο, ούτε κανένα άλλο στρατήγημα".
Μετά από λίγο, περνούν τα άρματα μάχης. Εκστασιασμένος ο Δούκας, αναφωνεί: "εάν είχα αυτές τις μηχανές στο Βατερλώ, θα είχα κερδίσει πολύ πιο γρήγορα, εύκολα και χωρίς απώλειες".
Η παρέλαση τελειώνει και ετοιμάζονται να φύγουν, όταν ο Ναπολέων διπλώνοντας την εφημερίδα του μονολογεί: "εάν τον καιρό μας είχα την Πράβντα, κανείς σήμερα δε θα ήξερε ούτε το Μποροντίνο, ούτε το Βατερλώ".
Το έτος 1183, σε ηλικία πάνω από 60 ετών και μετά από περιπετειώδη ζωή γεμάτη μάχες, εξορίες, αιχμαλωσίες, φυλακίσεις, δραπετεύσεις, ο Ανδρόνικος Κομνηνός ξεφορτώνεται τον ανήλικο βασιλέα και ανηψιό του Αλέξιο ΙΙ Κομνηνό και στέφεται Βασιλεύς Ρωμαίων, για να μείνει στην ιστορία ως Ανδρόνικος Ι. Κι εγώ τώρα έχω να γράψω κάποια πράγματα για την εσωτερική πολιτική του, αλλά αφού αναφέρθηκα στον Αλέξιο ΙΙ, θυμήθηκα τη συναρπαστική βασιλεία του προκατόχου και πατέρα του, Μανουήλ Ι Κομνηνού, οπότε ξέχνα, αναγνώστη, προς το παρόν τον Ανδρόνικο, ξέχνα και τον τίτλο της ανάρτησης. Ανοίγω μια ωραία παρένθεση να γράψω για τη βασιλεία του Μανουήλ, και έχουμε καιρό να ξαναβρούμε αργότερα και τη λιτότητα, και τη διαφθορά, και τον Ανδρόνικο.
Ο Μανουήλ, λοιπόν, ήταν ο τρίτος πρωταγωνιστής της περιόδου σχετικής ακμής που ονομάζεται Κομνήνεια Αναγέννηση και χαρακτηρίζεται από μερική και προσωρινή αντιστροφή των εδαφικών απωλειών της καταστροφικής Μάχης του Μαντζικέρτ στη Μικρασία, καθώς και ισχυροποίηση της θέσεως της Βασιλείας στα βόρεια και δυτικά Βαλκάνια, έναντι των Ούγγρων και των Σέρβων. Ανοίγοντας παρένθεση μέσα στην παρένθεση προκειμένου να διαγράψω το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο, αναφέρω ότι ο μεν πρώτος υπαίτιος της Κομνηνείου Αναγεννήσεως ήταν ο Αλέξιος Ι, πατέρας της Άννας Κομνηνής για τον οποίο συνέγραψε η ιστοριογράφος την Αλεξιάδα. Ο δε δεύτερος ήταν ο γιος του Αλεξίου και αδελφός της Άννας, ο Ιωάννης ΙΙ, ο "κυρ Ιωάννης ο Καλογιάννης", που λέγεται ότι στα 25 χρόνια της βασιλείας του δεν καταδίκασε κανέναν σε θάνατο (κατ' άλλους δεν καταδίκασε ούτε σε ακρωτηριασμό, ενώ κατ' άλλους χρησιμοποίησε και τις δυο ποινές αλλά ελάχιστες φορές). Νομίζω ότι έχω συναντήσει αναφορά σύμφωνα με την οποία για την ευσέβεια, την επιείκεια και τη μεγαλοψυχία του, ο Καλογιάννης τιμάται ως άγιος, αλλά δεν το έχω επιβεβαιώσει. Στα αξιοσημείωτα του στρατιωτικού σκέλους της βασιλείας του, η αναβάθμιση του Τάγματος των Βαράγγων και η ενίσχυση τμημάτων καταφράκτων ("ανατολικού ρυθμού ιπποτών").
Μια άλλη προσωπικότητα της περιόδου που συνδέει τους τρεις βασιλείς ήταν ο Ιωάννης Αξούχ ή Αξούχος, ένας τούρκος ("πέρσης") αιχμάλωτος που ασπάζεται το χριστιανισμό και μεγαλώνει στην αυλή του Αλεξίου Ι - σαν ψυχογιός, θα έλεγε κανείς. Συνδέεται με δυνατή φιλία με τον Καλογιάννη, που μόλις ανεβαίνει στο θρόνο τον προβιβάζει σε Μέγα Δομέστικο ("πρωθυπουργό"), και επωφελείται τα μέγιστα από τις συμβουλές και τη στήριξη ενός ικανότατου συνεργάτη. Η αντίληψη των δυο Ιωάννηδων για τα ορατά εδαφικά όρια της επί Γης Βασιλείας είναι απλή: βόρειο σύνορο ο Δούναβης, η ιταλική χαμένη οριστικά, η καρδιά του κράτους είναι η Μικρά Ασία και πιο επικίνδυνος εχθρός είναι ο σελτζούκος σουλτάνος του Ικονίου, που μεθοδικά και σταδιακά πρέπει να συντριβεί και τα σύνορα της Βασιλείας να φτάσουν ξανά στον Ευφράτη. Με βάση αυτό το στρατηγικό δόγμα, ο Καλογιάννης αποφεύγει τις ναυτικές περιπέτειες στην Αδριατική (με τίμημα ταπεινωτικές διευθετήσεις με τους ενετούς), οι δε πόλεμοί του στα Βαλκάνια μού μοιάζουν αμυντικοί. Στη Μικρασία, όμως, χρόνο το χρόνο, σιγά-σιγά αλλά σταθερά, φαίνεται να πολιορκεί και να καταλαμβάνει το ένα μετά το άλλο τα κάστρα των σελτζούκων. Τελικά, όταν πεθαίνει το 1143, έχει επιτύχει σημαντικό ποσοστό του τελικού στρατηγικού στόχου.
Ο Αξούχος θα ζήσει μερικά χρόνια μετά την εκδημία του σταυραδελφού του. Θα εξασφαλίσει την ομαλή διαδοχή στο θρόνο για το γιο του Καλογιάννη, το Μανουήλ. Θα διατηρήσει τη θέση του Μεγάλου Δομέστικου και θα προσπαθήσει να μεταδώσει στο νέο βασιλέα τις ίδιες ιδέες περί της γενικότερης στρατηγικής βάσει των οποίων λειτουργούσε ο πατέρας του. Για καλό ή για κακό, όμως, ο Μανουήλ δεν θα τον πολυακούει!
Ο Μανουήλ ήταν γενναίος, πολεμοχαρής και φιλόδοξος. Σκοπός του η ανασύσταση της αυτοκρατορίας του μεγάλου Ιουστινιανού! Δεν περιορίζεται στη Μικρά Ασία. Εμπλέκεται σε επεκτατικές εκστρατείες εναντίον των Ούγγρων, αλλά και των ενετικών κτήσεων της Δαλματίας. Επεμβαίνει στην Ιταλία. Ναυπηγεί δυο-τρεις φορές στόλους από την αρχή, που τους χάνει σε ναυμαχίες ή θαλασσοταραχές - στην Αδριατική, αλλά και στις ακτές της Αιγύπτου (!) - ναι, ρωμαϊκός στόλος αποβιβάζει στρατό στην Αίγυπτο και ανεπιτυχώς προσπαθεί να ανακαταλάβει την Αλεξάνδρεια, πιθανολογώ για πρώτη φορά από τον καιρό της ισλαμικής κατάκτησης!
Ο Μανουήλ κερδίζει πολλές μάχες, αλλά λίγους πολέμους. Τα κέρδη των νικηφόρων πολέμων μικρά και βραχυπρόθεσμα, συχνά δεν δικαιολογούν το κόστος. Αποδεικνύεται ικανότατος τακτικώς - όχι όμως και στρατηγικώς. Αν δε με απατά η μνήμη μου, επί των ημερών του εκδηλώνεται ανταρσία στην Κύπρο από κάποιον επίδοξο σφετεριστή συγγενή του που ανακηρύσσει εαυτόν Βασιλέα. Γιατί διάλεξε την Κύπρο ο σφετεριστής; Μα γιατί ο Μανουήλ είχε χάσει όλα του τα πλοία σε κάποια από τις άστοχες περιπέτειές του και δεν μπορούσε ούτε εκατό ψιλούς να αποβιβάσει. Νομίζω από τότε ήταν που η Κύπρος δεν ξαναδιοικήθηκε από το εκάστοτε ελληνικό εθνικό κέντρο. Και η μεγαλύτερη αποτυχία: η ήττα στο Μυριοκέφαλο, δίδυμη της ήττας στο Μαντζικέρτ, 100 και κάτι χρόνια πριν. Ισχυρός στρατός, θεωρητικά ικανός να μπει εύκολα στο Ικόνιο και να ξεμπερδεύει μια και καλή με την Τουρκιά, πέφτει σε ενέδρα και ηττάται. Παρήγορο, φαντάζομαι, ότι ο Μανουήλ Κομνηνός δεν αιχμαλωτίζεται, όπως παλιότερα ο Ρωμανός Διογένης.
Είναι να τρελλαίνεται κανείς. Τόσο στο Μαντζικέρτ όσο και στο Μυριοκέφαλο η ισχύς των όπλων μας, οι αριθμοί, η στρατιωτική παράδοση, η γνώση της στρατιωτικής τέχνης, η εμπειρία των στρατηγών ήταν τέτοια, που η νίκη θα πρέπει να εθεωρείτο δεδομένη. Φτάνει να αποφεύγαμε τις ενέδρες. Και τις "πατάτες". Δεν το κάναμε... Μία φορά αν το είχαμε κάνει από τις δύο... η Ιστορία δε χωράει "αν", αλλά δεν είναι αβάσιμο να πιθανολογήσει κανείς ότι σε μια τέτοια περίπτωση οι Τούρκοι θα είχαν στην Ιστορία την ίδια θέση με τους Άβαρους, τους Ούνους και τους Πετσενέγκους. Ακόμα κι έτσι, όμως, με αποδεκτό το ενδεχόμενο της απρόσμενης ήττας, αναρωτιέται κανείς πώς θα μπορούσαν να είχαν πάει τα πράγματα αν ο Μανουήλ είχε ακούσει το γερο-Δομέστικο Ιωάννη και δεν είχε παρεκκλίνει από τη συνετή στρατηγική του πατέρα του, ξοδεύοντας ενέργεια, χρήματα και ανθρώπινο δυναμικό, για λίγα εδαφικά κέρδη στα δυτικά Βαλκάνια με πληθυσμούς αμφίβολης αφοσίωσης.
Κατά τα άλλα, ο Μανουήλ υπήρξε δυτικόφιλος ο ίδιος και έχαιρε και σημαντικής εκτίμησης στις αυλές των ρηγάδων της Εσπερίας. Ήταν ο καιρός που τα φραγκικά κράτη των σταυροφόρων κρατούσαν καλά στη Μέση Ανατολή και ήταν υπολογίσιμες τοπικές δυνάμεις. Η πολιτισμική όσμωση μεταξύ Ρωμανίας και Φραγκιάς, επομένως, επιτυγχανόταν και μέσω του Λεβάντε. Αμφιβάλω κιόλας αν υπήρχαν πολλοί που να συνειδητοποιούσαν τη σημασία του Σχίσματος του 1054, ενώ και η Πρώτη Άλωση, αυτή του 1204, δεν είχε συντελεστεί ακόμα. Η απέχθεια, λοιπόν, των Ρωμαίων απέναντι στους Φράγκους ήταν ακόμα κάπως υπό έλεγχο, και ενδεχομένως πιθανότητες ιάσεως του Σχίσματος υπαρκτές. Ως χαρακτηριστικό της πολιτισμικής όσμωσης και της κάποιας δυτικοτροπίας του Μανουήλ, αναφέρεται ότι στην αυλή του, εκτός από το κυνήγι και το παραδοσιακό τζυκάνιον, οι ευγενείς διασκεδάζουν και με αγώνες κονταρομαχίας σαν αυτούς που γνωρίζουμε από τα ιπποτικά μυθιστορήματα.
Και διαπραγματεύσεις με τον Πάπα, με δεδηλωμένο στόχο την ίαση του Σχίσματος, έγιναν επί Μανουήλ. Στα πλαίσια της αέναης σύγκρουσης κοσμικής και εκκλησιαστικής εξουσίας στην Εσπερία, που προϋπήρχε, συνεχίστηκε μετά και κατά μία έννοια και μορφή ίσως συνεχίζεται ως τις μέρες μας - στο δικό μας τόπο επί Ρωμανίας είχε βρεθεί ένα modus vivendi και ένα modus operandi, με βάση την αρχή της Συναλληλίας, όχι πάντοτε ανέφελο - αλλά ξεφεύγω - στα πλαίσια λοιπόν αυτής της σύγκρουσης, ο Πάπας ενδιαφέρθηκε να ακούσει την προσέγγιση του Βασιλέα, με σκοπό να απαλλαγεί ή να περιορίσει την επιρροή του Αλαμανού ρήγα, του διαδόχου, δηλαδή, του Καρλομάγνου. Ο Μανουήλ δέχτηκε να αναγνωρίσει το εκκλησιαστικό πρωτείο του Πάπα στην Ανατολή, ζήτησε όμως για αντάλλαγμα να αναγνωρίσει ο Πάπας το δικό του κοσμικό πρωτείο στη Δύση - να πάρει πίσω, δηλαδή, τις αξιώσεις των Φράγκων επί της κληρονομιάς και της παράδοσης της Αρχαίας Ρώμης, που τους είχε απονείμει το 800 μ.Χ. ο Πάπας Λέων ΙΙΙ στέφοντας τον Καρλομάγνο. Αυτό θα επέτρεπε στο Μανουήλ να συνεχίσει να κυνηγά την ανασύσταση της αυτοκρατορίας του Ιουστινιανού από ισχυρότερη διπλωματική θέση, καθώς τουλάχιστον θεωρητικά όλη η χριστιανοσύνη θα έπρεπε να αναγνωρίσει τα δικαιώματα του Βασιλέα επί όλων των αρχαίων - ανατολικών και δυτικών - ρωμαϊκών κτήσεων. Ο Πάπας όμως σκέφτηκε ότι μια τέτοια συμφωνία δεν ισχυροποιούσε, στην πραγματικότητα, τη θέση του, καθώς απλώς θα έβαζε αγκάθι στο πλευρό του το Γρεκό βασιλιά αντί του Αλαμανού ρήγα. Την επιθυμία του να απαλλαγεί τελείως από το αγκάθι και να ασκεί ο ίδιος περισσότερη κοσμική εξουσία, αυτή δεν την εξυπηρετούσε. Έτσι το πράγμα κόλλησε, πριν καν ανακατευτούν δικοί μας πατριάρχες, σύνοδοι κλπ.
Κάπως έτσι, λοιπόν, κύλησε η βασιλεία του Μανουήλ Ι Κομνηνού, με ηρωικούς πολέμους χωρίς μεγάλο αντίκρισμα, προφανώς με σκληρή φορολογία για να υποστηριχθούν αυτοί, αλλά και γενικότερη παραμέληση των εσωτερικών ζητημάτων, με τους μικροαγρότες των επαρχιών (τους "μικρομεσαίους" της εποχής) να συνθλίβονται ανάμεσα στην εξουθενωτική φορολογία και την αυθαιρεσία των δυνατών.
Ο Μανουήλ πέθανε από ασθένεια το 1180. Τον διαδέχτηκε ο 11χρονος γιος του Αλέξιος ΙΙ, που κυβέρνησε τρία χρόνια, αρχικά έως το 1182 υπό την επιτροπεία της φράγκισας μητέρας του, Μαρίας της Αντιόχειας. Φαίνεται εν τω μεταξύ πως, δικαίως ή αδίκως, αυθορμήτως ή υπό την επιρροή δημαγωγών, είχαν φουντώσει αντιδυτικά αισθήματα στο λαό / όχλο της Πόλης - για διάφορους λόγους: είτε για τις ταπεινωτικές εμπορικές συμβάσεις που επέτρεπαν στους ιταλούς εμπόρους να πλουτίζουν εις βάρος των δικών μας, είτε ήταν ενόχληση ετών από τους δυτικούς τρόπους του μακαριστού κυρ Μανουήλ, είτε πιθανότατα η φράγκισα αντιβασίλισσα που έκανε κουμάντο ήταν ιδιαίτερα αντιδημοφιλής. Το 1182-83 ήταν πολύ ταραγμένη περίοδος, με κυριότερο επεισόδιο τις σφαγές των Λατίνων της Πόλης, που λίγο γνωρίζουμε και κακώς. Όταν έπεσε πάντως ο κουρνιαχτός... βασιλέας βρέθηκε ο Ανδρόνικος Ι Κομνηνός, ενώ τόσο ο Αλέξιος όσο και η Μαρία είχαν θανατωθεί.
Ο Ανδρόνικος ήταν εξάδελφος του Μανουήλ, εγγόνια και οι δύο του Αλεξίου Ι. Υπήρξαν σύντροφοι στο παιχνίδι και αργότερα στο κυνήγι. Ο Ανδρόνικος είχε τις περιπέτειες που επιγραμματικά ανέφερα στην πρώτη-πρώτη γραμμή αυτού του άρθρου· είχε επίσης στασιάσει μία ή δύο φορές εναντίον του εξαδέλφου του, ο οποίος όμως αντί να τον τυφλώσει όπως όριζε ο Κώδιξ του Ιουστινιανού, τον είχε απλώς εξορίσει, με αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Μανουήλ, ο Ανδρόνικος να ζει σε μικρασιατική επαρχία - σαν άρχοντας, αλλά μακρυά από την Πόλη και το θρόνο. Η μεγαλοψυχία που επέδειξε ο εξάδελφός του, εν τούτοις, δεν τον εμπόδισε να συνομωτίσει εναντίον της χήρας και του γιου του, και εκμεταλλευόμενος τις ταραγμένες συνθήκες να ανέβει στο θρόνο.
Ο Ανδρόνικος, λοιπόν, θες λόγω προχωρημένης ηλικίας, θες λόγω ελλείψεως ρευστού, θες έχοντας επίγνωση της κακής κατάστασης των εσωτερικών της Πολιτείας, δεν ασχολήθηκε με πολέμους και κατακτήσεις, αλλά έδωσε προτεραιότητα στην εσωτερική αναδιοργάνωση των επαρχιών. Κάλεσε διοικητές και δημοσίους λειτουργούς, ή ίσως έστειλε και καινούριους, και τους φόρτωσε δώρα και χρήματα. Αυτό είναι το στοιχείο το οποίο θα ήθελα να σχολιάσω και σε μπάφιασα με όλες τις παραπάνω ιστορίες!
Γιατί ο βασιλέας Ανδρόνικος φρόντισε να (υπερ)ικανοποιήσει υλικά τους λειτουργούς των επαρχιών; Για να "εξασφαλίσει" ότι αυτοί θα κάνουν δίκαια και ευσυνείδητα τη δουλειά τους και δεν θα μεροληπτούν δωροδοκούμενοι από τους "δυνατούς" των επαρχιών. Δηλαδή, ικανοποιημένοι υλικά, θα μπορούν να αντισταθούν στον πειρασμό της δωροληψίας.
Είχε επιτυχία το μέτρο; Είναι δύσκολο να πεις. Η αφήγηση που μας σώζεται λέει ότι αρχικά η εσωτερική πολιτική του Ανδρόνικου ήταν επιτυχής αν και σκληρή. Ο κοσμάκης επικροτούσε τις παραδειγματικές τιμωρίες των διεφθαρμένων δυναστών του. Σύντομα όμως η διακυβέρνηση παραέγινε τυραννική. Βρήκα αναφορά σε "καθεστώς τρόμου", φαντάζομαι για όλο τον κόσμο και όχι μόνο τους δυνατούς. Κι επειδή "του έλληνος ο τράχηλος ζυγόν δεν υπομένει"... επιπλέον, προέκυψε και το κούρσος της Θεσσαλονίκης από τους Νορμανδούς, που ως στρατιωτική αποτυχία εξόργισε τον κόσμο... ο Ανδρόνικος ουσιαστικά λυντσάρεται από τον όχλο μόλις το 1185 και στο θρόνο ανεβαίνει η καταστροφική δυναστεία των Αγγέλων που δεν ενδιαφέρει το παρόν κείμενο.
Θα κάνω μια παραδοχή για να συνεχίσω. Θα παραδεχτώ ότι το παραπάνω μέτρο είχε επιτυχία επαρκή, ή τουλάχιστον ότι ήταν ένα μέτρο λογικό, αυτό που θα έπρεπε να κάνει ένας βασιλιάς της εποχής για να ανασυγκροτήσει τη δημόσια διοίκηση.
Πού στηρίζω αυτή την παραδοχή;
Κατ' αρχήν, δεν υπάρχει κάτι χειροπιαστό που να την ανατρέπει! Δε φαίνεται να ήταν αυτό που ανέτρεψε τον Ανδρόνικο, τουλάχιστον όχι από μόνο του και όχι ευθέως.
Έπειτα, οι "βυζαντινοί" δε συνήθιζαν να κάνουν πράγματα στον αέρα. Δε λέω ότι δεν έκαναν λάθη πολιτικής, λέω ότι έχουμε λόγους να πιστεύουμε ότι δεν έκαναν επιλογές "ξεκάρφωτες". Το αντίθετο, έχουν κατά κόρον λοιδορηθεί από νεωτεριστές, φράγκους και φραγκολάτρες ιστορικούς, φι(σκυ)λοσόφους, καραμπουρδολόγους, ότι ήταν "συντηρητικοί" και "δεν καινοτομούσαν". Σώζονται πληθώρα κειμένων (εγχειριδίων, θα έλεγε κανείς) με οδηγίες και συμβουλές προς ηγήτορες και κυβερνήτες ("κανονισμοί", στη σύγχρονη γλώσσα). Κατ' εξοχήν για θέματα στρατιωτικά, αλλά όχι μόνο. Και κάτι άλλο: έχοντας συνείδηση συνέχειας από την αρχαία, ειδωλολατρική Ρώμη, οι "βυζαντινοί" δεν ντρέπονταν να πάρουν παραδείγματα πολιτικής (ή στρατηγικής, ηρωισμού, ήθους, ο,τιδήποτε) από την αρχαία Ρώμη. Εντελώς δειγματοληπτικά, στο Στρατηγικόν του Κεκαυμένου έχω βρει αναφορά στον Αύγουστο Καίσαρα, ο οποίος "θυμώδης ων και απηνής και πόρνος και γνώμας επιψόγους έχων και κακάς, όμως την φυσικήν φρόνησιν έχων" προσλαμβάνει για σύμβουλο έναν σοφό και ενάρετο έλληνα, ονόματι Αθηνόδωρο από την Αλεξάνδρεια. Ο Κεκαυμένος θέλει μ' αυτό το παράδειγμα να προτείνει στον αναγνώστη του όταν ασκεί διοίκηση να διαλέγει καλούς συμβούλους που θα του λένε αλήθειες και όχι κολακείες, κι εγώ εκμεταλλεύομαι την αναφορά στο σοφό Αλεξανδρινό για να σημειώσω ότι ούτε των αρχαίων ελλήνων τη σοφία δίσταζαν να χρησιμοποιήσουν οι ύστεροι Ρωμαίοι. Τελικά: τον καιρό του Ανδρόνικου, η Πολιτεία μπορούσε να αντλεί εμπειρίες από ίσαμε 1700 χρόνια πολιτικής παράδοσης, μεθόδων και τακτικών, κάποτε και καταγεγραμμένων.
Παραδέχομαι λοιπόν (προσωρινά!) ότι για να μειώσεις τη διαφθορά, οφείλεις να αυξήσεις τις απολαβές των δημοσίων λειτουργών.
Χμμμ...
Δηλαδή ο Τσοχατζόπουλος και ο Παπαγεωργόπουλος που είναι φυλακή, είναι γιατί έπαιρναν μικρούς μισθούς;!
Το αντίστροφο είναι πιο πιστευτό: αν μειώσεις τις απολαβές, κάνεις τους ανθρώπους πιο επιρρεπείς στη διαφθορά, πράγμα που πλήττει και τα κρατικά έσοδα, και για να τα βγάλεις πέρα μειώνεις κι άλλο τις απολαβές, κάνοντας περισσότερους επιρρεπείς κλπ. Ένας από τους πολλούς φαύλους κύκλους της λιτότητας - γνωστά αυτά, δε λέω καμιά σοφία.
Παρεμπιπτόντως, αν τυχόν υπάρχει κανείς που δεν το έχει καταλάβει ακόμα, κοινωνία με μηδενική διαφθορά δεν μπορεί να υπάρξει, και δε συμφέρει καν να υπάρξει! Από κάποιο σημείο και μετά, η εξιχνίαση και πάταξη της διαφθοράς θα κόστιζε πιο πολύ από τη ζημιά που προκαλεί η ανοχή της. Η βέλτιστη διοίκηση θα ήταν αυτή που θα πάτασσε τη διαφθορά μέχρι αυτού του σημείου και ούτε εκατοστό παραπέρα. Γι' αυτό όταν ακούς τους κυβερνώντες ότι θα βγάλουν λαγούς από καπέλα "πατάσσοντας τη διαφθορά", κράτα πολύ μικρό καλάθι.
Δύσκολο, πάντως, σε κάθε περίπτωση, να υποστηρίξει κανείς την σήμερον το ευθές της παραπάνω παραδοχής. Δεν μπορείς στα καλά σου να ισχυριστείς ότι διπλασιάζοντας τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων στην Ελλάδα θα μειωθεί η διαφθορά! Δεν μπορείς καν να πεις ότι αυξάνοντας τους μισθούς κατά Α ή Β εκατοντάδες ευρώ το μήνα θα έρθεις πιο κοντά στο βέλτιστο σημείο. Ο υπάλληλος που "ανακαλύπτει" χαρτόσημο για να περάσεις από το γραφείο του, θα συνεχίσει απλώς να το ζητάει και να το εισπράττει, ειδικά αν δεχτούμε όσα λέγονται για τη δαιδαλώδη νομοθεσία που παράγει διαφθορά για να κάνεις την απλούστερη δουλειά σου.
Άρα τι κάνω; Ένας δρόμος είναι να δεχτώ ότι βρήκα τοίχο, να ξεχάσω ό,τι έγραψα και να μην το αναρτήσω, ή να το τροποποιήσω σε ανάρτηση καθαρά ιστορικής φύσεως για τους βασιλείς της Κομνηνείου Αναγεννήσεως.
Εναλλακτικά, μπορώ να υποθέσω ότι αυτό που είναι αβάσιμο σήμερα, ήταν βάσιμο τον καιρό του Ανδρόνικου, ότι δηλαδή αντίθετα από σήμερα, μια γενναία αύξηση των απολαβών των δημόσιων λειτουργών τα χρόνια εκείνα ήταν μια πολιτική που θα έφερνε αποτελέσματα ως προς την εύρωστη λειτουργία του κράτους και την αποφυγή / μείωση της διαφθοράς. Και να αερολογήσω κομματάκι, προσπαθώντας να εξηγήσω τι άλλαξε. Μου φαίνεται αυτός ο δεύτερος δρόμος θα έχει πιο πολλή πλάκα, οπότε ξεκινάω...
Το 12ο αιώνα, κυρίαρχος ανθρωπολογικός τύπος ήταν αυτός του Σοφού Ανθρώπου (Homo Sapiens). Στις μέρες μας δεν είμαι βέβαιος ότι μπορούμε να δηλώσουμε το ίδιο. Βλέπω να κυριαρχεί ένας άλλος τύπος, που ίσως τείνει να διαχωριστεί και βιολογικά, αυτός του Αχόρταγου Ανθρώπου (Homo Avarus). Σε διαβεβαιώ ότι το σκέφτηκα όλο αυτό μόνος μου, με μια μικρή βοήθεια λεξικού για το λατινικό όρο, αν και αμφιβάλω αν είμαι ο πρώτος που κάνω τη σκέψη.
Δεν ξέρω πότε αποκτά το πάνω χέρι ο Αχόρταγος. Έχω στο μυαλό μου παράδειγμα από 15ο - 16ο αιώνα της διεθνούς ιστορίας που φαίνεται να στηρίζει την υπόθεση της μετάβασης από το Σοφό στον Αχόρταγο ήδη από τότε (δηλαδή, δεν θα τα ρίξω όλα στη νεωτερικότητα). Θα το αφήσω για άλλη ανάρτηση, αυτή παραμεγάλωσε!
Συμπέρασμα λοιπόν: όταν μελετούμε την Ιστορία και προσπαθούμε να αντλήσουμε διδάγματα ή ερμηνείες και να διακρίνουμε πιθανές λύσεις και δρόμους διεξόδου για το σήμερα, καλό είναι να προσέχουμε σε ποιον τύπο ανθρώπου αναφέρεται αυτό που διαβάζουμε, και κατά πόσο η λύση που μπορεί να διακρίνουμε θα είχε εφαρμογή στις σημερινές κοινωνίες των Αχόρταγων.
Κυρίως είναι κάτι που εγώ πρέπει να έχω στο μυαλό μου, αφού εγώ είμαι κατά κόρον αυτός που όταν διαβάζει Ιστορία κάνει αναγωγές και παραλληλισμούς.
Κουραφέξαλα; Ασφαλώς. Δες όμως το παρακάτω βίντεο:
Ας φανταστούμε έναν εξωγήινο που ζει αρκετές χιλιάδες χρόνια, και η δουλειά του είναι να κινηματογραφεί τη ζωή στη Γη, σαν εκπαιδευτικό ντοκιμανταίρ που προβάλει στον πλανήτη του. Μέσα στα πλαίσια της απασχόλησής του αυτής, συναντά και τις παραπάνω σκηνές.
Δε θα ενθουσιαστεί που ανακάλυψε καινούρια μορφή ζωής στον πλανήτη που έχει μελετήσει τόσο καλά επί χιλιετίες και νόμιζε πια ότι ήξερε όλα τα μυστικά του; Δε θα αρπάξει την ευκαιρία να καταγράψει τις συνήθειες και τον τρόπο ζωής αυτού του καινούριου έμβιου όντος;
Λες να του φανεί για συμπεριφορά Homo Sapiens αυτή;
Με σημεία που μπορώ να συμφωνήσω, άλλα να διαφωνήσω, και μερικά εξόφθαλμα που λες, μα καλά ρε δάσκαλε, αυτό δεν το είδες, δε σε ενόχλησε; Δε θέλω να μπω σε λεπτομέρειες, θέλω αυτό να είναι ένα σύντομο σημείωμα.
Ερμηνεύω και κατανοώ ψυχολογικώς τα σχόλιά του ως απότοκα της ανακούφισης που αισθάνεται από το ότι δε βλέπουμε πια υπουργούς Ντινόπουλους Γιακουμάτους Βούλτεψες Φάνες Πάλες σάλες μάλες. Συμμερίζομαι την ανακούφιση και ως εκ τούτου ανθίσταμαι στον "όντως αληθή" πειρασμό να συναθροιστώ στο χορό των βοώντων το "μωραίνει Κύριος".
Είναι "όντως αληθές" ότι ο Μίκυ Μάους και ο Ντόναλντ Ντακ θα ήταν καταλληλότεροι για υπουργοί από τους ανωτέρω νεοδημοκράτες. Αυτό όμως δεν δεικνύει τις διοικητικές ικανότητες των συμπαθέστατων καρτούνς. Δεικνύει απλώς το βάθος και τη δυσωδία του βόθρου στον οποίο είχε (έχει) πέσει ο δημόσιος πολιτικός μας βίος.
Σ' ένα παλιό μου post στο facebook που άρεσε στους φίλους μου, έλεγα:
Όποιος σπέρνει Τάμηλους και Νταλάρες, θερίζει Κασιδιάρηδες και Παναγιώταρους.
Όποιος σπέρνει ανέμους, θερίζει θύελλες.
Όποιος σπέρνει υπουργούς Ντινόπουλους και Γιακουμάτους, θερίζει υπουργούς Μπαλτάδες και Κουράκηδες.
Να πάμε λίγες δεκαετίες πιο πίσω; Πολλά έχουμε σούρει στον Ανδρέα Παπανδρέου, και λίγα του είπαμε, ίσως. Αλλά εκείνην τη φαιδρή παρουσία του Ράλλη τη θυμάται κανείς;
Όποιος σπέρνει πρωθυπουργό Γεώργιο Ράλλη, θερίζει πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου. Θεοσχωρέστους και τους δύο, πια.
Να πάμε παλιά - παλιά; Και να βγούμε λίγο από τα στενά πλαίσια της ελληνικής πολιτικής ζωής, με τη χαρακτηριστική της δυσοσμία.
Όποιος βάζει τους ανθρώπους να εργάζονται 12ωρα στα ανθρακωρυχεία για να στηρίξουν τη βιομηχανική του επανάσταση, θερίζει τον Καρλ Μαρξ.
Αν θέλετε να τελειώνετε με την Αριστερά, πρέπει οι καπιταλιστές (δεξιοί, συστημικοί, "φιλελεύθεροι", πες το όπως θες) να της αφαιρέσετε το λόγο ύπαρξης. Εσείς τη γεννήσατε - διεθνώς. Εσείς τη θρέφετε - στον τόπο μας τουλάχιστον σαφώς, με την απελπιστικά χαμηλή ποιότητα ανθρώπων που προωθείτε.
Λοιπόν σ' αυτές τις τελευταίες εκλογές ήμουνα πολύ χαλαρός, δε με πολυαπασχολούσαν, "δεν ήλπιζα τίποτα, δε φοβόμουν τίποτα, δεν πίστευα κανέναν τους, είμαι ΑΕΚτζής". Γι' αυτό και δε μου βγήκε να γράψω τίποτα σαν το - αντικειμενικά και κατά πανελλήνια ομολογία μνημειώδες - κείμενο που είχα γράψει πριν τρία χρόνια. Για αρκετό καιρό σκεφτόμουν να ψηφίσω ΚΚΕ, ορμώμενος από το γεγονός ότι είναι το μόνο κόμμα που με καθαρότητα, σαφήνεια και συνέπεια έχει αντιταχθεί στο "γάμο" των "ομοφυλοφίλων" καθώς και στην υιοθεσία παιδιών απ' αυτούς. Ποσώς με απασχολεί εάν αυτό γίνεται από μεταθανάτια υπακοή στον πατερούλη Στάλιν που τους έστελνε στα γκουλάγκ. Είναι, επίσης, το μόνο από τα κόμματα της βουλής που δεν μπορεί να πει ότι "ε, το δεχτήκαμε επειδή είναι υποχρέωσή μας για λόγους εναρμόνισης με το ευρωπαϊκό κεκτημένο" και τα τοιαύτα περί των... τοιούτων.
Μετά όμως - και επειδή ως κριτήριο μετρούσε πολύ μέσα μου ποιον υποψήφιο βουλευτή θα σταυροδοτήσω - κοίταξα τις επιλογές που είχα στην εκλογική περιφέρεια που ψηφίζω, μου φάνηκαν όλοι οι του ΚΚΕ συνδικαλιστές, φαιδροί, ή και φαιδροί συνδικαλιστές, οπότε έκανα δεύτερες σκέψεις. Τελικά μετά από λίγες συζητήσεις, σκέψεις και αναζητήσεις, κατέληξα σε έναν υποψήφιο βουλευτή που βρισκόταν στη λίστα μη ακραίου κόμματος, τον οποίο σταυροδότησα ψηφίζοντας παράλληλα κατ' ανάγκη και το κόμμα! Ο βουλευτής μου δεν εξελέγη, κι εγώ, παρά τα όσα ακούω κατά καιρούς, εξακολουθώ να μην έχω ψηφίσει ποτέ αριστερότερα αποσκιρτησάντων πρώην ΠΑΣΟΚων, όπως π.χ. στις εκλογές του 2000 που ήμουν ένας από τους 32068 ψηφοφόρους της Δημοκρατικής Περιφερειακής Ένωσης. Είναι ακόμα ό,τι αριστερότερο έχω ψηφίσει ποτέ.
Τώρα, πού πάμε με τη συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΞΕΛ, τι θα γίνει με το χρέος, τις διαπραγματεύσεις με την Ευρώπη κλπ. Κατ' αρχήν, δεν ξέρω! Οι σκόρπιες σκέψεις μου είναι οι παρακάτω.
Υπάρχει ένα έργο που έχουμε δει μερικές φορές ως τώρα από ελληνικές κυβερνήσεις. Συνίσταται σε δηλώσεις, σκληρή στάση - άκαμπτη, πατριωτική - υψηλούς τόνους... συλλαλητήρια... και μετά υποχώρηση. Είτε άτακτη, είτε με κάποια προσχήματα για να παραμυθιαστούν οι φωνές αντίδρασης στο εσωτερικό. Είδαμε το έργο με τους χειρισμούς στο μακεδονικό, το είδαμε (ολοκάθαρα και με όλες σχεδόν τις πράξεις να εκτυλίσσονται μέσα σε μια νύχτα) και με τα γεγονότα στα Ίμια. Αν και ήμουν πολύ μικρός για να θυμάμαι λεπτομέρειες, νομίζω και κατά την παπανδρεϊκή δεκαετία του '80 η πορεία από το "βυθίσατε το Χόρα" στο "πνεύμα του Νταβός" ήταν ανάλογη.
Όταν κλιμακώνεις, πρέπει να είσαι έτοιμος και αποφασισμένος, αν χρειαστεί, να τραβήξεις στα άκρα.
Αλλοιώς, δεν κλιμακώνεις.
"Έτοιμος και αποφασισμένος" σημαίνει μεταξύ άλλων να έχεις δίπλα σου και το λαό αποφασισμένο, όχι να κατέβει για πανηγύρι στο Σύνταγμα, ή έστω όχι μόνο γι' αυτό, αλλά να υποστεί τις συνέπειες των "άκρων".
Στις περιπτώσεις που ανέφερα παραπάνω, πέραν των όποιων πολιτικών ευθυνών, είναι ισχυρή μου εντύπωση ότι ο λαός μας κατά συντριπτική πλειοψηφία δεν ήταν διατεθειμένος να αφήσει το φραπέ και να πιάσει το τουφέκι (πάνε χρόνια και δεν θυμάμαι καλά, αλλά πέρα από νεανικούς ενθουσιασμούς νομίζω ότι ούτε εγώ ήμουν). Δεν λέω ότι αυτό ήταν κακό ή καλό, λέω ότι οι τότε κυβερνήσεις δεν είχαν την επιλογή του "άκρου", της πολεμικής σύρραξης, άρα δεν βοήθησε η κλιμάκωση.
Στην περίπτωση που έχουμε μπροστά μας, θέμα για τουφέκι δεν τίθεται προς το παρόν. Τίθεται όμως θέμα για τσάπα. Το "άκρο", εν προκειμένω, θα ήταν πτώχευση, έξοδος από το ευρώ... και επιστροφή αδιόριστων νηπιαγωγών (με MBA από το Πόρτσμουθ) στο χωριό, στα χωράφια του παππού που μένουν χέρσα δεκαετίες.
Εγώ; Εγώ δεν ανησυχώ, στα νιάτα μου έκανα το μέρμυγκα, οπότε όλο και υπάρχουν στην μπάντα. Εξάλλου με έχουν πει μινιμαλιστή ως προς τις βιοτικές μου ανάγκες, όπως και πρωταθλητή της επιβίωσης! Α, ναι. Και κατεξοχήν και κατ' εξακολούθηση κυνικό! Οπότε θα τη βολέψω κάπως, θα επιβιώσω - φτάνει να μη βρεθεί κανένας _______ και μου κρύβει τον ήλιο.
Αλλά το θέμα δεν είμαι εγώ. Το θέμα είναι αν έστω οι 2,5 εκατομμύρια συμπολίτες που ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΞΕΛ, είναι διατεθειμένοι να ασχοληθούν στο υπόλοιπο της ζωής τους με ελιές, αμπέλια, λεμόνια και κρόκους Κοζάνης. Η εντύπωσή μου είναι όχι, αλλά δεν είμαι καθόλου καλός στο να αφουγκράζομαι την κοινή γνώμη, ούτε ξέρω σε τι βαθμό ανέχειας έχει φτάσει ο καθένας.
Πάντως, εάν όχι, τότε η δυνατότητα της κυβέρνησης να τραβήξει στα άκρα είναι περίπου ανύπαρκτη, το οποίο σημαίνει ότι η δυνατότητά της να κάνει κάτι άλλο εκτός από το έργο που έχουμε ξαναδεί, δηλαδή υποχώρηση μετά από την ήδη συντελεσθείσα - συντελούμενη κλιμάκωση, επίσης περίπου ανύπαρκτη.
Ας δεχτούμε λοιπόν, για να συνεχίσουμε τη συζήτηση, το πιθανό σενάριο ότι η συγκυβέρνηση προβαίνει σε υποχώρηση, με κάποιον "έντιμο συμβιβασμό", ή όποιον άλλο ευφημισμό προτιμάς. Το επόμενο ερώτημα είναι, θα πετύχει να τον περάσει ο ΣΥΡΙΖΑ το συμβιβασμό από τους δικούς του βουλευτές; Ο Λαπαβίτσας που αν δεν ήταν η αντίθεσή του με το ευρώ οι περισσότεροι δεν θα τον γνωρίζαμε, θα πειστεί να στηρίξει έναν συμβιβασμό "για να μείνουμε στο ευρώ"; Η Αριστερή Πλατφόρμα του Λαφαζάνη θα το βουλώσει επειδή υπουργοποιήθηκε; Ακόμα: έχει μείνει στον ΣΥΡΙΖΑ κανένας που να επηρεάζεται από τον Αλαβάνο και το σχέδιο Β του; Δεν θά 'ναι και 5-6 βουλευτές προερχόμενοι από την (πρώην συνιστώσα) ΚΟΕ - κράμα μαοϊσμού και "βελουχιωτισμού"; Ορίστε τι δηλώνει ο (αν δεν κάνω λάθος, επίσης ΚΟΕ) Ρινάλντι. Τον βλέπεις να είναι για συμβιβασμό; Δεν είναι βουλευτής, αλλά κάποιους υποθέτω θα τους επηρεάζει. Τέλος: τι θα γίνει με τους ΑΝΕΞΕΛ, είτε δεχτούν την υποχώρηση είτε όχι, από τη στιγμή που ο μόνος κοινός τόπος με τον ΣΥΡΙΖΑ είναι το θέμα του χρέους;
Το πιθανοτικώς λογικότερο είναι να υποθέσει κανείς ότι αρκετοί από τους παραπάνω θα κλωτσήσουν, οπότε η κυβέρνηση θα έχει πρόβλημα. Πολλά σενάρια μπορούμε να υποθέσουμε για τη συνέχεια, όπως: στήριξη της συμβιβαστικής λύσης από το Ποτάμι ή / και το ΠΑΣΟΚ, ή ακόμα και από μέρος της ΝΔ (από τον ίδιο το Σαμαρά το αποκλείω λόγω σιχαμένου χαρακτήρα), ή εναλλακτικά εκλογές με πιθανότατη σημαντική πτώση του ΣΥΡΙΖΑ και άνοδο της Χρυσής Αυγής... πολλά ενδεχόμενα, κανένα καλό.
Νομίζω όμως ότι σε πιο σουρεαλιστικές καταστάσεις, σε όντως... ωραία πράματα, θα οδηγούσε ο άλλος δρόμος. Ας υποθέσουμε δηλαδή ότι είτε η συγκυβέρνηση επιτυγχάνει κάτι πραγματικά καλό στο θέμα του χρέους, είτε ότι τέλος πάντων καταφέρνει, παρά την όποια υποχώρηση, να συγκρατήσει τις κοινοβουλευτικές της δυνάμεις σε επαρκή βαθμό.
Από τη στιγμή που ανακοινώθηκε η συγκυβέρνηση, και επίσης βλέποντας κάποια συμπαθή σε μένα, μετριοπαθή και νηφάλια ονόματα μεταξύ των υπουργών (ενδεικτικά: Ξυδάκης, Δραγασάκης, Κοτζιάς), σκέφτηκα... το ίδιο που είχα γράψει και πριν τρία χρόνια, ότι δηλαδή όσο είναι τα οικονομικά στο επίκεντρο, δεν θα ανοίξουν ευαίσθητα μέτωπα σε τομείς εθνικούς, κοινωνικούς, εκκλησιαστικούς που θα προκαλούσαν αντιδράσεις και θα έφερναν ρήξη με εθνοκεντρικούς, νουνεχείς (αρνούμαι να γράψω "κοινωνικά συντηρητικούς"), χριστιανούς. Έχει ανάγκη η κυβέρνηση την ανοχή μας αυτή τη στιγμή. Ειρήσθω εν παρόδω, δεν θεωρώ την πολιτική διαβεβαίωση "άνοιγμα μετώπου", αλλά μην επεκταθώ σ' αυτό. Μέχρι κι ο Φαήλος σήμερα το έγραψε, "καλύτερα άθεοι παρά θεομπαίχτες". Ειδικά από τη στιγμή που η διαδικασία ήταν λιτή και απλή και όχι σαν την παρακάτω ζωοπανήγυρη.
Βέβαια, ερωτηματικά εγείρονται πάλι. Τι πάει να πει ρε σύντροφοι "τιμή" και τι πάει να πει "συνείδηση"; Αλλά είπα να μην επεκταθώ κι εγώ επεκτείνομαι! Σταματάω εδώ...
...και επανέρχομαι! Σκέφτηκα, λοιπόν, ότι σε πρώτη φάση η συριζαίικη κυβέρνηση θα αφήσει στον πάγο ό,τι αποδομητικές ατζέντες μπορεί να έχει σε ευαίσθητα θέματα, και όταν πετύχει μια συμφωνία για το χρέος που θα μπορούσε να την περάσει για καλή, τότε είτε με ευνοϊκές δημοσκοπήσεις θα προκηρύξει εκλογές ώστε με αυτοδυναμία να κάνει τα δικά της, είτε θα ξεφορτωθεί τους ΑΝΕΞΕΛ και θα συμμαχήσει με κάνα Ποτάμι. Εάν διευθετηθεί το χρέος, λίγα θα χωρίζουν το Ποτάμι από το ΣΥΡΙΖΑ και τίποτα δε θα ενώνει τους ΑΝΕΞΕΛ με το ΣΥΡΙΖΑ.
Πριν λίγες μέρες όμως βρήκα αυτό το άρθρο, που αν ισχύουν αυτά που λέει όπως τα λέει, προβλέπονται στιγμές απείρου κάλους. Αντιγράφω:
"...Τα δύο κόμματα ξεκαθαρίζουν, σύμφωνα με Τα Νέα, ότι δεν θα ψηφίσουν νομοσχέδια που είναι αντίθετα στις αρχές τους. ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ μπορεί να βρεθούν απέναντι σε διάφορα ζητήματα και νομοσχέδια εφόσον φτάσουν στη Βουλή, με αποτέλεσμα είτε να καταψηφιστούν, είτε ο ΣΥΡΙΖΑ να απευθυνθεί στο ΠΑΣΟΚ και Το Ποτάμι προκειμένου να γίνουν νόμοι του κράτους..."
Φαντάσου λοιπόν σκηνικό. Η κυβέρνηση, αφού υποτιθέστω περνούν κάπως τα οικονομικά με φερόμενη ή πραγματική θετική έκβαση, φέρνει προς ψήφιση νομοσχέδιο που επιτρέπει στους ντιγκιντάγκες να υιοθετούν παιδιά (μόνο εγώ είδα τις πεντάχρωμες σημαίες στους πανηγυρισμούς το βράδυ των εκλογών;). Ο ΥΠΕΘΑ Πανούλης σκούζει και ωρύεται εναντίον του νομοσχεδίου με το συνήθη του τρόπο.
Περνάει το νομοσχέδιο με ψήφους ΣΥΡΙΖΑ - Ποταμιού - ΠΑΣΟΚ και με περιθώρια διαρροών άμα βρεθεί και κανένας νουνεχής από τους τρεις να το καταψηφίσει. Η Νέα Δημοκρατία καταψηφίζει ανακουφισμένη γιατί δεν υποχρεώνεται να περάσει ένα τέτοιο νομοσχέδιο μια δική της κυβέρνηση και έτσι μπορεί να συνεχίσει να θεομπαίζει αμέριμνη. Και ο σκούζων και ωρυόμενος ΥΠΕΘΑ παραμένει σκούζων και ωρυόμενος ΥΠΕΘΑ, αφού άλλωστε με βάση τη συμφωνία οι ΑΝΕΞΕΛ του δεν ψήφισαν το νομοσχέδιο που αντίκειται στις αρχές τους. Ούτε γάτα ούτε ζημιά. Αυτά είναι τα ωραία πράματα! Αλλά θα μου πεις, ακόμα κι αν παραιτηθεί σ' εκείνη τη φάση, τι θα γίνει; Είπαμε, αν έχει διευθετηθεί κάπως το χρέος, δεν θα χωρίζει και τίποτα ουσιαστικό το ΣΥΡΙΖΑ από το Ποτάμι, ειδικά σε τέτοιας υφής θέματα.
Ξέρω μερικούς με τέτοιου είδους ευαισθησίες που βλέποντας ότι το μόνο ερώτημα των εκλογών ήταν αυτοδυναμία για το ΣΥΡΙΖΑ ή όχι, αποφάσισαν τελευταία μέρα και ψήφισαν τους ΑΝΕΞΕΛ, με δεδομένη ουσιαστικά και τη δημοσίως δεδηλωμένη μέσω διαφημίσεως πρόθεση του Πανούλη να στηρίξει (και να συγκρατεί) τον... μικρό Αλέξη. Λέγεται επίσης ότι ακόμα και παραδοσιακοί νεοδημοκράτες, θεωρώντας υπό τις παρούσες συνθήκες ψήφο στη ΝΔ για χαμένη, ψήφισαν ΑΝΕΞΕΛ για τους ίδιους λόγους. Άρα μια τέτοια εξέλιξη, αν ισχύουν αυτά που λέει το άρθρο, θα ήταν ο πολιτικός τάφος του Πανούλη, αλλά αν περάσουν τέτοια πράματα αυτό είναι το λιγότερο που ενδιαφέρει.
Κι εμείς τι κάνουμε; Συλλαλητήριο; Μα θα το καπελώσει η Χρυσή Αυγή. Κι όχι μόνο θα το εκμεταλλευτεί και θα μας παρουσιάσει για δικούς της, αλλά... αν είμαστε ακόμα και δύο εκατομμύρια κανονικοί άνθρωποι μαζί με δέκα κανονικά ζώα χρυσαυγίτες με μαύρες μπλούζες και πυρσούς, ε αυτούς θα δείξουν τα κανάλια, ελληνικά και ξένα, "συλλαλητήριο μίσους", θα πούνε, "ακροδεξιών", θα πούνε, "κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων", θα πούνε... "μεσαίωνας", θα πούνε, και τι δε θα πούνε... άσε το άλλο... θυμάσαι εκείνες τις σκηνές στο Χυτήριο - που δεν το ήξερε και κανείς και του κάνανε και διαφήμιση τα ζώα - τις θυμάσαι; Εκείνη την ξανθιά που κρατούσε στο αριστερό χέρι την εικόνα του Χριστού και με το δεξί χαιρετούσε ναζιστικά, το ζώον; Ε, αυτές θα δείξουν τα κανάλια και δεν γίνεται να συναθροιστούμε, τίποτα δε θα βγει και κακό θα κάνουμε.
Για κάτι τέτοια ήθελα να ψηφίσω ΚΚΕ και αν είχανε κανέναν κανονικό άνθρωπο για υποψήφιο βουλευτή στην περιφέρειά μου θα το είχα κάνει χαλαρά. Όποιος νομίζει ότι ψήφος στη ΝΔ θα απέτρεπε τέτοια, τον χτυπώ φιλικά στην πλάτη και τον παρακαλώ να μου δώσει απ' αυτό που πίνει γιατί φαίνεται καλό.
Κλείνω εδώ, αν και οι συνειρμοί ταξιδεύουν. Δυο προτάσεις μόνο για κατακλείδα, που θα πρέπει σε άλλο κείμενο να τις εξηγήσω και αναπτύξω: ο κόσμος μας είναι FUBAR και δεν υπάρχει και τίποτα να μπορούμε να κάνουμε γι' αυτό. Μόνη πιθανή ελπίδα διεξόδου μη εσχατολογικής φύσεως, μια ολική και πλήρης μυκηναϊκού τύπου πολιτισμική κατάρρευση.
