Στα 43 μ.Χ., επί αυτοκρατορίας Καίσαρος Κλαυδίου, τέσσερις ρωμαϊκές λεγεώνες υπό την ηγεσία του στρατηγού Πλαύτιου επιβιβάζονται σε αρκετές εκατοντάδες γαλέρες στη βόρεια ακτή της σημερινής Γαλλίας, για να αποβιβαστούν λίγο αργότερα μάλλον κάπου στη σημερινή κομητεία του Κεντ της Αγγλίας, να δημιουργήσουν - παραδόξως ανενόχλητοι - προγεφύρωμα, και να προχωρήσουν κατά τους υπόλοιπους μήνες και χρόνια στην μετατροπή της σημερινής Αγγλίας και Ουαλίας σε ρωμαϊκή κτήση.
Πραγματοποιείται, έτσι, επί Κλαυδίου, αυτό που δεν κατέστη δυνατό να πραγματοποιηθεί εκατό χρόνια νωρίτερα επί Καίσαρος Ιουλίου, παρά τα περί του αντιθέτου που μάς έλεγε παλιά ο μεγάλος Ρενέ Γκοσινύ.
Οι Βρεταννοί ήταν πληθυσμοί κελτικοί, άγριοι και πολεμοχαρείς, χωρίς κεντρική διοίκηση και με τις σκόρπιες φυλές αενάως να πολεμούν μεταξύ τους. Οι Ρωμαίοι συναντούν αντίσταση από κάποιους, λυσσώδη αντίσταση από άλλους, και ακόμα εθελούσια υποταγή από κάποιους τρίτους.
Ενδιαφέρον ιδιαίτερο παρουσιάζει η φυλή των Iceni που κατοικούσε περίπου στην σημερινή κομητεία του Νόρφολκ. Βασιλιάς τους ο Πρασουτάγος, ο οποίος συμμαχεί με τους Ρωμαίους και διατηρεί το θρόνο του και μια κάποια αυτονομία για την πολιτική οντότητα που συγκροτούσε η φυλή του. Θα λέγαμε, δηλαδή, με τη σημερινή ορολογία, ότι κατέστησε τη φυλή του ρωμαϊκό προτεκτοράτο. Πιο συγκεκριμένα, φαίνεται πως και αλλού παλαιόθεν οι Ρωμαίοι είχαν εφαρμόσει μια τακτική που θα την έλεγα αυτοσχεδιάζοντας και νεολογίζοντας "προτεκτοράτο μιας γεννιάς". Η τακτική συνίστατο στο να συνάπτουν μια τέτοιου είδους συμμαχία με διαθέσιμους ντόπιους μικρο-ηγεμόνες, και να τους καταφέρνουν να αποδώσουν με διαθήκη, κρυφή ή φανερή, μετά το θάνατό τους το κράτος τους κατευθείαν στη Ρώμη.
Κάτι τέτοιο πέτυχαν και με τον Πρασουτάγο. Αν ήταν εγγράματος και καταλάβαινε τι υπέγραφε, δεν θα έπαιρνα όρκο. Πάντως η διαθήκη που παρουσιάστηκε μετά το θάνατό του το 60 ή 61 μ.Χ. μοίραζε το βασίλειό του ανάμεσα στις δύο κόρες του και τον ρωμαίο αυτοκράτορα, που ήταν πλέον από το 54 μ.Χ. ο θεοπάλαβος ο Νέρων που είχε διαδεχθεί τον Κλαύδιο.
Αναφέρεται και ένα άλλο πολύ ενδιαφέρον στοιχείο. Από τη στιγμή που δέχθηκε τη ρωμαϊκή προστασία, ο Πρασουτάγος έζησε μια πολύ άνετη και πολυτελή για την εποχή ζωή, χρηματοδοτούμενος από δάνεια ρωμαίων "επενδυτών". Όταν πέθανε, οι άνθρωποι αυτοί απαίτησαν τα χρήματά τους πίσω! Ούτε λόγος για αστείο βέβαια ότι θα μπορούσαν οι Iceni να τα αποπληρώσουν, άλλωστε δε νομίζω ότι έμαθαν και ποτέ γι' αυτά. Θα λέγαμε, λοιπόν, "κήρυξαν στάση πληρωμών" και "προέκυψε πιστωτικό γεγονός"!
Στα δύο αυτά στοιχεία, λοιπόν, δηλαδή στη διαθήκη και στα χρέη, φαίνεται ότι στηρίχτηκαν οι Ρωμαίοι και απαίτησαν την πλήρη υποδούλωση της φυλής στην εξουσία της Ρώμης. Η χήρα του βάρβαρου βασιλιά, η θρυλική Μπούντικα, που είχε αναλάβει εν τω μεταξύ ρόλο βασίλισσας, δεν δέχτηκε να πειθαρχήσει. Για να δείξουν ποιος κάνει κουμάντο, οι πολιτισμένοι οι Ρωμαίοι την έπιασαν και την έλιωσαν στο μαστίγωμα, ενώ μπροστά στα μάτια της βίασαν ομαδικά τις δύο κόρες της.
Στη συνέχεια, όμως, η βασίλισσα σηκώνεται όρθια, ξεσηκώνει το λαό της σε εξέγερση, καταφέρνει να ενώσει με τις δυνάμεις της και άλλες γειτονικές φυλές. Επικεφαλής ίσως άνω των εκατό χιλιάδων Κελτών και εκμεταλλευόμενη την συγκυριακή απουσία ισχυρού ρωμαϊκού στρατού από την ανατολική Αγγλία, εκδικείται κατακαίοντας και καταστρέφοντας ολοσχερώς τις τρεις πρώιμες ρωμαϊκές coloniae της περιοχής, το Camulodunum, το Londinium και το Verulamium, σφάζοντας, στην πορεία, και αρκετές δεκάδες χιλιάδων ρωμαίων πολιτών και συγκατοικούντων - συνεργαζόμενων ντόπιων κελτών. Φυσικά, μ' αυτό τον τρόπο μπαίνει και ένα πρώτο - προσωρινό, αποδείχτηκε - τέλος στην ανάπτυξη του Londinium, που ήδη από τις πρώτες δεκαετίες της ζωής του είχε αρχίσει να αναδεικνύει την αξία του ως οικονομικό - εμπορικό - ανταλλακτικό κέντρο, προς όφελος τόσο της ξενόφερτης ελίτ όσο και των ντόπιων παραγωγών - όσων από αυτούς τελοσπάντων δεν είχαν μεταβληθεί σε σκλάβους.
Όταν, όμως, ο ρωμαϊκός στρατός επέστρεψε από τις επιχειρήσεις του στην Ουαλία, τα πράγματα άλλαξαν. Οι Κέλτες αναγκάστηκαν ή επέλεξαν να δώσουν μάχη με "στημένους" στρατούς, στην οποία κατατροπώθηκαν. Διαβάζοντας τα αριθμητικά στοιχεία, θα σχολίαζα ότι η ήττα αυτή μπορεί να θεωρηθεί το απόλυτο φιάσκο για τους Κέλτες. Συνήθως όταν διάβαζουμε για αντάρτες που τα έβαλαν με τακτικούς στρατούς και ηττήθηκαν, οι αριθμοί είναι είτε κάπως μοιρασμένοι, είτε αν είναι υπέρ των ανταρτών, είναι πάντως σε κάποιον μικρό βαθμό υπέρ των ανταρτών. Για τη συγκεκριμένη μάχη, οι ρωμαίοι ιστορικοί φτάνουν να αναφέρουν μέχρι και 230.000 Κέλτες εναντίον 10.000 Ρωμαίων! Όσο κι αν θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας το στοιχείο της υπερβολής για να υπερτονιστεί η αποτελεσματικότητα της ρωμαϊκής πολεμικής μηχανής, εν τούτοις θα πρέπει να δεχτούμε ότι οι αριθμοί ήταν συντριπτικά υπέρ των Κελτών, ίσως άλλωστε γι' αυτό η Μπούντικα και οι συνεργαζόμενοι μ' αυτήν φύλαρχοι δεν αρνήθηκαν την τακτική μάχη. Η ίδια η βασίλισσα φαίνεται πως επιβίωσε της μάχης, αλλά πέθανε λίγο αργότερα, είτε από ασθένεια, είτε αυτοκτόνησε με δηλητήριο.
Η συνέχεια της αφήγησης λέει ότι η ρωμαϊκή εξουσία στη Βρετανία κράτησε μέχρι τις αρχές του 5ου αιώνα μ.Χ., όταν η Δυτική Αυτοκρατορία, με το έδαφος να χάνεται κάτω από τα πόδια της, απέσυρε το στρατό της από τη Βρετανία για να τον χρησιμοποιήσει σε σημαντικότερες ταραγμένες επαρχίες και δεν τον ξαναέστειλε όταν οι Κέλτες ξαπόστειλαν τους ρωμαίους διοικητικούς. Η χώρα επανήλθε ουσιαστικά στην προ Ρωμαίων κατάσταση, χωρισμένη σε φιλονεικούσες μικρο-ηγεμονίες και έρμαιο δια θαλάσσης εισβολέων, ένας εκ των οποίων, οι εκ Γερμανίας ορμώμενοι Σάξωνες θα βάλει τη σφραγίδα του περισσότερο από κάθε άλλον στην αφομοίωση των Κελτών και στη διαμόρφωση των σημερινών Άγγλων.
Άλλη εξέγερση συγκρίσιμη σε μέγεθος με αυτήν της Μπούντικας δεν αναφέρεται στα 350 χρόνια της Britannia Romana. Πάντως ισχυρή στρατιωτική παρουσία υπήρχε πάντοτε στο νησί, δυσανάλογα ισχυρή ως προς την έκταση και τον πληθυσμό των βρετανικών επαρχιών - δείγμα ίσως ότι οι ρωμαίοι φοβούνταν είτε κελτικές εξεγέρσεις είτε, ασφαλώς, επιδρομές από τους Πίκτους της σημερινής Σκωτίας. Αναφέρεται ότι ένα ποσοστό ίσως 10% - 15% του κελτικού πληθυσμού εκλατινίστηκε. Το υπόλοιπο ζούσε με συνείδηση υπόδουλου λαού και οι Ρωμαίοι προέβαιναν στις συνήθεις διαχρονικές αυθαιρεσίες και αρπαγές των εκάστοτε κατακτητών. Τα πλούσια μεταλεία τα δούλευαν κέλτες σκλάβοι. Από την άλλη μεριά, λέγεται ότι χρειάστηκε να φτάσει ο 17ος ή ο 18ος αιώνας για να "ξαναπιάσει" η Αγγλία το ίδιο επίπεδο παραγωγής ("ΑΕΠ", θα λέγαμε αναχρονιστικά) που είχε επί Ρωμαίων.
Η Μπούντικα ως ιστορικό πρόσωπο ξεχάστηκε κατά το μεσαίωνα, αλλά την ξαναθυμήθηκαν οι μεταγενέστεροι Άγγλοι ιστορικοί στην προσπάθειά τους να "επανδρώσουν" ένα πάνθεο ντόπιων ηρώων. Ιδιαίτερα δημοφιλής ως ιστορικό πρόσωπο πρέπει να ήταν η κέλτισσα βασίλισσα κατά τη βικτωριανή εποχή, για προφανείς λόγους σύνδεσης με το παρελθόν μέσω του συνειρμικού συσχετισμού των δύο γυναικών ηγεμόνων. Τώρα κατά πόσο είναι λογικό να επικαλούνται οι Άγγλοι του 19ου αιώνα τους Κέλτες, μετά τις τόσες μεταβολές που έχει υποστεί ο πληθυσμός και η γλώσσα τους... θα έλεγα δεν είναι και εξωφρενικό, αφού δεν υπάρχει και κανένας άλλος που να διεκδικεί τη Μπούντικα και τους δικούς της - με τον ίδιο τρόπο που κι εμείς θεωρούμε δικούς μας τους μινωίτες. Άλλο είναι το πραγματικά παράξενο. Στην κορύφωση της περιόδου της αποικιοκρατίας, της οποίας αδιαμφισβήτητοι θριαμβευτές υπήρξαν οι Άγγλοι, τιμούν ως την πρώτη ηρωίδα τους μια γυναίκα που αντιστάθηκε απέναντι στους Ρωμαίους - αντιστάθηκε όμως μόνο και μόνο επειδή οι Ρωμαίοι έκαναν στους Κέλτες τα ίδια περίπου, τηρουμένων των αναλογιών, που έκαναν οι Άγγλοι αποικιοκράτες του 19ου αιώνα στο μισό πλανήτη...
Bizarre, που λένε και στο χωριό τους...
Εν πάση περιπτώσει, αναφέρω επίσης τις πηγές μας σχετικά με τα γεγονότα της Britannia Romana· αυτές είναι τα έργα δύο Ρωμαίων ιστορικών, του Τάκιτου και του Δίονος Κασσίου. Ο δεύτερος καταγόταν από τη Νίκαια της Βιθυνίας και ως εκ τούτου έγραψε στα ελληνικά! Όχι ότι διάβασα το έργο του. Παρότι μου αρέσουν οι πηγές, θα πήγαινε πολύ να σκάψει τόσο βαθιά ένας ερασιτέχνης όπως εγώ. Πολλά στοιχεία που αναφέρω εδώ τα έμαθα (ή τα θυμήθηκα - επιβεβαίωσα) από το παρακάτω αγγλικό ντοκιμανταίρ, που αν σου άρεσε αυτό το κείμενο ίσως το βρεις κι εσύ ενδιαφέρον.
Υπάρχει και μια τηλεταινία, αν προτιμάς κάτι πιο ελαφρολαϊκό, προειδοποιώ όμως πως ως ταινία είναι πολύ μέτρια.
Το λοιπόν! Προτεκτοράτο ("ανήκομεν εις την Ρώμην"), χρέος, ταπείνωση, εξέγερση, καταστροφές, φιάσκο, υποδούλωση... και εγκατάλειψη στην πρότερη κατάσταση αναρχίας και διχόνοιας μόνο όταν εκτιμάται ότι η διατήρηση της υποδούλωσης κοστίζει πιο πολύ απ' τα οφέλη της... και μάλιστα εγκατάλειψη όταν η αυτοκρατορία πάει για κατάρρευση... σου θυμίζει κάτι όλη αυτή η πορεία, για το πρόσφατο παρελθόν, το παρόν και ενδεχόμενο μέλλον;!
Δε θέλω να επιβεβαιώσω ότι εμένα μου θυμίζει αυτά που εμφανώς υποννοώ ότι μου θυμίζει! Δεν το κάνω, γιατί δε θέλω να παρακούσω από τόσο νωρίς τη συμβουλή που έδωσα στον εαυτό μου εδώ, και που πέρα από εξιστορήσεις, παιχνίδια του μυαλού και ανακάλυψη νέων μορφών ζωής, συνοψίζεται σε μία κουβέντα: "να είσαι φειδωλός με τους ιστορικούς παραλληλισμούς"... όσο κι αν με γοητεύουν...
Ένα διεστραμμένο αστείο, πάντως, δεν αντέχω να μην το κάνω:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου