Η κολοκύνθη

Κόντεψα να σκάσω στα γέλια μια απ' αυτές τις μέρες, όταν κοιτάζοντας περσινές αναρτήσεις μου, έπεσα στην παρακάτω αποστροφή του λόγου μου:

Σε μερικούς μήνες, να είμαστε καλά και θα έρθει πάλι η μεγαλοβδομάδα και θα ακούσουμε δικαιοσύνην μάθετε οι ενοικούντες επί της Γης.

Μετά από μερικούς μήνες, ήρθε πάλι η μεγαλοβδομάδα και πέρασε, και ήρθε και πέρασε και το Χριστός Ανέστη, αλλά εμείς δεν ήμασταν καλά ούτε ακούσαμε δικαιοσύνην μάθετε οι ενοικούντες επί της Γης! Ούτε, άλλωστε, και τα συγκλονιστικά αναγνώσματα της Παλαιάς Διαθήκης, των τελευταίων ημερών της μεγαλοβδομάδας.

Την Παλαιά Διαθήκη δεν την έχω ανοίξει και ποτέ να την διαβάσω, είναι αλήθεια. Εδώ ούτε την Καινή δεν πολυανοίγω. Μου έχουν συστήσει, πάντως, ιδιαιτέρως το Βιβλίο του Ιώβ και θα πρέπει κάποτε να το διαβάσω. Είναι κρίμα, όμως, που δεν έχω ασχοληθεί ακόμα, γιατί κάποια από τα αναγνώσματα που περιλαμβάνονται στις ιερές ακολουθίες των ημερών του Πάσχα είναι από τις αγαπημένες μου στιγμές του λειτουργικού χρόνου. Ειδικά αν κάποτε βρεθεί κανένας αναγνώστης που να καταλαβαίνει τι διαβάζει και να δώσει λίγο χρώμα στη φωνή του, θα σπάσουνε τζάμια απ' αυτά που λέγονται. Αλλά δεν είναι ώρες τώρα να γκρινιάζω για το άχρωμο της φωνής των αναγνωστών!

Πρώτα πρώτα, χρονολογικά όπως θα τα ακούγαμε, αν τα ακούγαμε, Μεγάλη Παρασκευή μετά την περιφορά του Επιταφίου, υπάρχει η φοβερή προφητεία του Ιεζεκιήλ, περί της γενικής Αναστάσεως. Το πεδίον το μεστόν οστέων ανθρωπίνων και ο υιός ανθρώπου που ερωτάται ει ζήσεται τα οστέα ταύτα. Να το διαβάσεις μόνος σου, μην αντιγράφω τώρα! Αλλά οι τελευταίες λέξεις, μετά από τη συγκλονιστική περιγραφή: λελάληκα και ποιήσω, λέγει Κύριος. Τό 'πα και θα το κάνω! Ανατριχίλα.

Πρωί Μεγάλου Σαββάτου, κατά τις 7:30 - 8 η ώρα, ανάλογα πότε αρχίζει η κάθε ενορία! Κάνα μισάωρο, τέλος πάντων, μετά το χτύπημα της καμπάνας. Τρία αναγνώσματα από την Παλαιά Διαθήκη. Το βιβλιαράκι μου εδώ λέει ότι παλαιότερον τα αναγνώσματα της ημέρας ήσαν 15. Βραδύτερον περιωρίσθησαν εις τα ανωτέρω τρία. Κι εγώ εδώ και καμιά τριανταριά χρόνια αναρωτιέμαι τι ομορφιές χάνουμε από τα 12 που κόψαμε, αλλά να μην παραπονιέμαι, αφού εδώ και καμιά τριανταριά χρόνια δεν έψαξα ποτέ να βρω ποια είναι αυτά τα 12!

Το δεύτερο από τα τρία, λοιπόν. Προφητείας Ιωνά το Ανάγνωσμα.

Κάπου στην περιοχή του σημερινού ιρακινού Κουρδιστάν, υπήρχε η πασίγνωστη Νινευή των Ασσυρίων, μια από τις αρχαιότερες πόλεις του κόσμου. Τεράστια σε έκταση, τρεις μέρες να την περπατήσεις από τη μια άκρη στην άλλη, δηλαδή σημαντικά (συντριπτικά;) πιο εκτεταμμένη από την Αθήνα του 21ου αιώνα.

Δεν μου αρέσουν και πολύ όσοι εφαρμόζουν σχολαστικές μεθόδους σ' αυτά τα πράγματα, αλλά ας παρεκκλίνω λίγο προς την κατεύθυνση της χρονολόγησης της Παλαιάς Διαθήκης. Ο Αβραάμ τοποθετείται γύρω στο 2100 π.Χ., η Έξοδος κάπου γύρω στο 1380 π.Χ. και η ολοκλήρωση του Ναού του Σολομώντα γύρω στο 900 π.Χ. Είναι τρία εμβληματικά ορόσημα της βιβλικής διήγησης. Τον καιρό της Εξόδου, η αρχαία Ασσυρία είχε παρακμάσει και στην περιοχή της Νινευής επικυριαρχούσε το κράτος που στις μέρες μας οι ιστορικοί και οι αρχαιολόγοι το ονομάζουν Μιτάννι. Τον ίδιο καιρό, ή μάλλον λίγο αργότερα, στην Αίγυπτο προέκυψε ο Φαραώ Αμενόφις Δ', που επιχείρησε να επιβάλει τον Ατενισμό, μια ενοθεϊστική θρησκεία με πασιφιστικά χαρακτηριστικά, και τελοσπάντων υπήρξαν πολλές ταραχές και επεισόδια μέχρι να επανέλθει η προτέρα τάξη.

Το γεγονός ότι η θρησκεία του Αμενόφεως ήταν ενοθεϊστική και η απόπειρα επιβολής της δεν χρονολογείται και πολύ μακριά από την Έξοδο, έχει οδηγήσει διάφορους φαντασιόπληκτους να υποστηρίζουν ότι οι Εβραίοι ήταν οι Αιγύπτιοι πιστοί του Ατενισμού που έφυγαν από τις διώξεις των αντιπάλων τους πιστών των άλλων θεών, ο δε Μωυσής τίποτα άλλο παρά ιερέας του θεού Ατόν.

Τι σχέση έχουν αυτά με τον Ιωνά; Καμία, παρεξέκλινα απλώς σε άλλα ενδιαφέροντα πράγματα! Επιστρέφω!

Ο Ιωνάς τοποθετείται κάπου τον 8ο αιώνα π.Χ., όταν στη Νινευή κυριαρχούσε το Νεοασσυριακό κράτος, ήταν δε τόσο διεφθαρμένη η Νινευή που ο Θεός είπε στον Ιωνά ότι η "κραυγή της κακίας" αυτής - η μπόχα της θα λέγαμε σήμερα! - έφτασε μέχρι τον ουρανό! Διατάχθηκε να πάει, λοιπόν, ο Ιωνάς, και να κηρύξει τη μετάνοια στους διεστραμμένους νινευΐτες.

Ο Ιωνάς δεν ήθελε να πάει! Και σκέφτηκε να το σκάσει, να φύγει μακριά, κάπου που μπορεί να κατάφερνε να ξεφύγει απ' το Θεό και τις παραγγελίες του. Κατέβηκε στο λιμάνι της Ιόππης - είναι η σημερινή Γιάφα στο Ισραήλ - και μπάρκαρε σ' ένα πλοίο που κατευθυνόταν προς "Θαρσίς". Θαρσίς - στο κείμενο απαντάται μόνο έτσι, στην αιτιατική, εις Θαρσίς, με ιώτα, τουλάχιστον στο βιβλιαράκι μου έτσι είναι. Δεν είμαστε και πολύ σίγουροι πού είναι αυτό το λιμάνι. Παλαιότερα που το είχα ψιλοκοιτάξει από περιέργεια, είχα σχηματίσει την εντύπωση ότι θα ήταν το σημερινό Καντίθ της Ανδαλουσίας, αλλά φαίνεται υπάρχουν κι άλλες θεωρίες. Ας πούμε, τέλος πάντων, μπήκε σ' ένα πλοίο που έφευγε για πολύ μακριά, για παράδειγμα για Ισπανία - στα παράλια της οποίας, ειρήσθω εν παρόδω, υπήρχαν φοινικικές αποικίες από παλιά, ένθεν κακείθεν του Γιβραλτάρ.

Κάπως έτσι θά 'τανε, λοιπόν, το πλοίο στο οποίο επιβιβάστηκε ο Ιωνάς και κίνησε για Θαρσίς. Πολύ σύντομα σηκώθηκε μεγάλη θαλασσοταραχή· οι ναύτες και οι επιβάτες - θά 'ταν από πολλές φυλές και πολλά γένη - θορυβήθηκαν και άρχισαν τις ικεσίες, ο καθένας στο δικό του θεό. Κι ο ίδιος ο Ιωνάς; Ο ίδιος ο Ιωνάς κοιμόταν "τον ύπνο του δικαίου" - ίσως από κει να έχει βγει η φράση! Είχε κατέβει στο αμπάρι, είχε αρντανιαστεί, εκάθευδε και έρρεγχε. Κοιμόταν και ροχάλιζε! Αυτό το έρρεγχε πάντα μού έφερνε ένα χαμόγελο, έβρισκα πάντα πολύ παραστατική την περιγραφή. Νατουραλιστική, θα έλεγαν τα βαριά πεπόνια με τη χοντρή τη φλούδα, αυτοί οι σπουδαίοι άνθρωποι που πρέπει να βρίσκουν πάντα εντυπωσιακές λέξεις για να εξυμνηθεί το αυτοείδωλό τους.

Μέσα στην αντάρα, εν πάση περιπτώσει, τον ξύπνησαν και τον Ιωνά, να προσευχηθεί κι αυτός στο δικό του Θεό. Έβαλαν, δε, κλήρο, για να φανεί, όπως νόμιζαν, ποιος φταίει, για ποιού τα κρίματα οι ανώτερες δυνάμεις τους έστειλαν τη φουρτούνα που κόντευε να τους βυθίσει. Ο κλήρος έπεσε στον Ιωνά, και άρχισαν οι ερωτήσεις. Ποιος είναι, από πού έρχεται, πού πάει και ποιον Θεό λατρεύει. Όταν, δε, πληροφορήθηκαν ότι Θεός του είναι Κύριος ο Θεός του ουρανού, ος εποίησε την θάλασσαν και την ξηράν, και από Αυτόν προσπαθεί να το σκάσει, εφοβήθησαν φόβον μέγαν, και κατόπιν προτροπής και του ίδιου του Ιωνά, τον πήραν και τον πέταξαν στη θάλασσα, για να κοπάσει επιτέλους η τρικυμία και να σωθεί το πλοίο.

Ένα πράγμα μου κάνει μεγάλη εντύπωση: οι ναύτες και οι επιβάτες, που λάτρευαν ο καθένας τους δικούς του θεούς και κανείς τον Αληθινό Θεό του περιούσιου λαού του Ισραήλ, μόλις ακούουν ποιος είναι ο Θεός του Ιωνά, αμέσως τρομάζουν - σα να αναγνωρίζουν μια δύναμη ανώτερη από τους δικούς τους θεούς. Δηλαδή, δεν είναι ο φοίνικας που λάτρευε τον Βάαλ, ξαφνικά είδε έναν αιγύπτιο και φοβήθηκε τη δύναμη του Άμωνος. Πριν μιλήσουν με τον Ιωνά, ο καθένας προσευχόταν στο δικό του θεό και ο φοίνικας δεν έδινε σημασία στον Άμωνα του αιγύπτιου· εδώ, όμως, ο φοίνικας και ο αιγύπτιος μαζί φαίνεται να έχουν μια κάποια συνείδηση ή ανάμνηση ότι υπάρχει κάπου Κάποιος ος εποίησε την θάλασσαν και την ξηράν, που δεν έχουν μάθει το νόμο Του, ούτε Του προσφέρουν θυσίες, αλλά που μπροστά του ούτε ο Βάαλ ούτε ο Άμων δε μετράνε τίποτα.

Σε μια σχετικά πρόσφατη συζήτηση με άνθρωπο που γνωρίζει την Παλαιά Διαθήκη αρκετά καλά, μου είχε πει ότι προ του Αβραάμ, δηλαδή προ της κλήσεως του περιούσιου λαού, υπήρχαν μεμονωμένοι άνθρωποι ή και διάσπαρτες μικρές ομάδες, που είχαν κρατήσει την ανάμνηση και τη λατρεία του Αληθινού Θεού. Ο μάλλον μυστηριώδης Μελχισεδέκ ήταν ένα παράδειγμα: βασιλέας και ταυτόχρονα ιερέας του Υψίστου, τον συνάντησε ο Αβραάμ και μάλιστα ευλογήθηκε απ' αυτόν. Οι υπόλοιποι άνθρωποι είχαν φτιάξει τα πάνθεά τους, μέσω των οποίων λάτρευαν δυνάμεις της φύσεως, ιδιότητες, τις φοβίες τους, τις ελπίδες τους, τα προβλήματά τους, τις λύσεις των προβλημάτων τους! Καλοί και κακοί θεοί, καλοπροαίρετοι και μοχθηροί, ευφυείς και... αφελείς! Η Ιντούν του νορδικού πανθέου ήταν μάλλον ηλίθια, ξανθιά κυριολεκτικά και ξανθιά μεταφορικά.

Θεοί που πολεμούσαν μεταξύ τους, που αλληλοσκοτώνονταν, που είχαν γυναίκες θεές που τους απατούσαν με άλλους θεούς. Θεοποίηση της τύχης και του πλούτου. Α ναι, και της υγείας, μέρες που είναι.

Κι όμως, κάπου κάπως υπήρχε μια ανάμνηση ενός Δημιουργού, ενός Θεού που δεν είχε σχέση με τους άλλους, που ήταν πιο ψηλά και πιο δυνατός από τους υπόλοιπους. Και κάποτε κάποτε, τις ιδιότητες Αυτού του Θεού τις προσέδιδαν στους επικεφαλής των δικών τους πανθέων, ή στους δημιουργούς θεούς των δικών τους παραδόσεων που δεν ταυτίζονταν πάντα με τους επικεφαλής.

Βέβαια η εποχή του Ιωνά ήταν 1300 χρόνια μετά τον Αβραάμ και την εκλογή του Ισραήλ, αλλά σκέφτομαι μήπως τυχόν η αντίδραση των υπόλοιπων στο πλοίο παραπέμπει ακριβώς σε ένα τέτοιο φαινόμενο. Δε βλέπω για ποιο λόγο να χάθηκε η εν λόγω συνείδηση και ανάμνηση εξ' αιτίας της κλήσεως του περιούσιου λαού του Θεού.

Με τον Ιωνά, λοιπόν, στο φούντο, η θάλασσα ησύχασε, το πλοίο σώθηκε, και οι επιβαίνοντες έθυσαν θυσίαν τω Κυρίω και ηύξαντο τας ευχάς - ευχαρίστησαν τον Άγνωστο Θεό, θα έλεγε κανείς. Το ίδιο φαινόμενο με πριν: δεν έχουμε λόγους να πιστεύουμε ότι ασπάστηκαν τον ιουδαϊσμό, αφού άλλωστε δεν έψαχναν για προσηλύτους οι εβραίοι, δεν είχαν τέτοια εντολή από το Θεό. Αυτά θα γίνουν αργότερα, με τον Νέο Ισραήλ, αλλά κι εδώ μια αντίληψη κάποιας Ανώτερης Δύναμης που μόλις τους έσωσε από πνιγμό φαίνεται να υπάρχει, και όπου θέλουν να αναπέμψουν ευχαριστίες, όπως ξέρουν και όπως καταλαβαίνουν.

Ακολουθεί η γνωστή ιστορία με το κήτος που καταπίνει τον Ιωνά αμάσητο. Κάποιοι που δεν έχουν τίποτα καλύτερο να κάνουν με τη ζωή τους συζητούν και διαφωνούν ποιο θαλάσσιο πλάσμα θα μπορούσε να ήταν το κήτος, μήπως ήταν π.χ. σπερμοφάλαινα - φυσητήρας όπως ο Πορφύριος που έλεγα πέρσι. Ο Ιωνάς περνάει τρεις μέρες στην κοιλιά του κήτους, απευθύνει εναγώνιες προσευχές στο Θεό από εκεί μέσα, πριν τον ξεράσει πάλι το κήτος στην ξηρά, σε μια εικόνα που ως γνωστόν την ερμηνεύουμε ως προτύπωση της Ταφής και της Τριημέρου Αναστάσεως του Κυρίου μας.

Στην ξηρά, λοιπόν, ο Θεός δίνει εκ νέου εντολή στον Ιωνά να τραβήξει για τη Νινευή και να κηρύξει τη μετάνοια. Αυτή τη φορά ο προφήτης δεν κάνει κόλπα, αλλά τραβάει για την ασσυριακή μεγαλούπολη. Πιάνει την πρώτη μέρα και διαβαίνει στις γειτονιές. "Για την κακία σας ο Θεός θα σας καταστρέψει, τρεις μέρες ακόμα και η πόλη σας θα καταστραφεί". Οι νινευΐτες τον πιστεύουν, το ρίχνουν στη νηστεία και τις προσευχές, βγάζουν και τα πολυτελή τους ρούχα και φορούν τσουβάλια. Το κήρυγμα φτάνει μέχρι τα αυτιά του βασιλιά, που κι αυτός πιστεύει και εκδίδει και διάταγμα με αυστηρές εντολές, κανένας άνθρωπος και κανένα ζώο να μη φάει τίποτα ούτε και να πιεί νερό. Τις οίδεν ει μετανοήσει ο Θεός και αποστρέψει εξ οργής θυμού Αυτού και ου μη απολώμεθα; Αρκετά ξεσαλώσαμε, αλλά τώρα αφού πάμε που πάμε για φούντο, ας συμμαζευτούμε κι ας κάνουμε μια προσπάθεια, μπας και τη σκαπουλάρουμε!

Αυτός είναι ο προφητικός λόγος, δεν είναι ευχάριστος, σάλπισμα μετανοίας είναι. Και γι' αυτό εγώ γενικά δεν δίνω μεγάλη σημασία σε φερόμενες ως προφητείες αγίων δικών μας, που προβλέπουν να έρχονται καλά και θριαμβευτικές εξελίξεις για τον τόπο μας, και μάλιστα χωρίς εμείς να κάνουμε τίποτα γι' αυτό. Στο κάτω κάτω, αν πρόκειται να έρθουν καλά, εγώ δε χάνω τίποτα αν δυσπιστώ τώρα. Όταν έρθουν, αν έρθουν επί των ημερών μου, θα τα δω! Προφητείες σαν του Ιωνά, όμως, αυτές είναι για να τους δίνουμε σημασία μεγάλη και να προσπαθούμε να συμμαζευόμαστε κι εμείς.

Κι αυτή είναι η νινευητική μετάνοια, που μας ζητήθηκε μάλιστα τους τελευταίους μήνες. Παρατηρούμε ότι έχει και στοιχείο κρατικής παρέμβασης, δεν είναι μόνο ιδιωτική πρωτοβουλία! Όποιος, λοιπόν, θέλει νινευητική μετάνοια, καλά θα κάνει να απευθυνθεί στον καισαροπάπα μας Κούλη Α' τον Κοπρώνυμο, προς έκδοσιν του σχετικού διατάγματος.

Όποιος, πάλι, θέλει προσωπική μετάνοια από εμένα, από εσένα, από το γείτονα:

α) καλά κάνει! Επιτέλους! Καιρός ήταν!

Φτάνει, όμως, πρώτα:

β) να έχει πει στον κόσμο τι είναι αυτή η μετάνοια!

γ) προϋποτίθεται να έχει πει πρώτα στον κόσμο και τι είναι αμαρτία! Από τι να μετανοήσουν οι άνθρωποι;

Εξυπακούεται ότι:

δ) θα πρέπει να είναι ενεργή και η Μυστηριακή Ζωή, και μάλιστα η Ιερά Εξομολόγηση, δηλαδή η "αρχή μετανοίας", η αρχή που είναι το ήμισυ του παντός.

Πότε τις τελευταίες δεκαετίες η διοικούσα Εκκλησία της Ελλάδος ανέφερε τίποτα ξεκάθαρο περί των β και γ;

Μη μου πει κανείς το συνηθισμένο, "αν ήταν ο μακαριστός Χριστόδουλος"! Ο συγχωρεμένος ο Χριστόδουλος, λαλίστατος και μάλιστα στα ΜΜΕ, όλα τα άλλα τα είπε, εκτός από αυτά που οφείλει κατεξοχήν να λέει ένας χριστιανός παπάς, τα σημεία β και γ ανωτέρω. Όση δουλειά έχει γίνει, και δεν είναι λίγη, έχει γίνει από τους παπάδες της πρώτης γραμμής, με χίλια δύο προσκόμματα.

Για το δ, τι να πω; Ελπίζω άνθρωποι που τηλεφωνούσαν το Μάρτιο, τον Απρίλιο και ζητούσαν πέντε λεπτά να εξομολογηθούν - οπουδήποτε, σε ένα σπίτι - και "έτρωγαν πόρτα" απλώς να πάνε αλλού και να μη φύγουν τελείως. Υπήρξαν, βέβαια, και ιερείς που τα έδωσαν τα πέντε λεπτά, και υπήρξαν και ιερείς που έδωσαν και πολύ περισσότερα από τα πέντε λεπτά. Περισσότεροι ιερείς απ' όσους περίμενα, αν κρίνω από όσα είδα και όσα άκουσα.

Πάντως, απαίτηση για το α χωρίς το β, το γ και το δ είναι εκ του Πονηρού, και το π το έχω κεφαλαίο πολύ συνειδητά.

Το υπόλοιπο της βιβλικής διήγησης είναι περίπου comic relief!

Βλέποντας τις προσπάθειες των νινευϊτών, ο Θεός αλλάζει γνώμη και αποφασίζει να μην καταστρέψει την πόλη. Ο Ιωνάς μούτρωσε! Γι' αυτό σηκώθηκα να φύγω στην Ισπανία, γιατί Σε ξέρω ότι είσαι ελεήμων και οικτίρμων, μακρόθυμος και πολυέλεος, και μετανοών επί κακίαις. Ήρθα μέχρι εδώ, τους είπα όλα αυτά τα τρομερά ότι θα τους κάνεις, και τώρα Εσύ δεν τα κάνεις, και με εκθέτεις, με βγάζεις ψεύτη! Μα πού ακούστηκε, ψεύτης προφήτης; Και νυν, Δέσποτα Κύριε, λάβε την ψυχήν μου απ' εμού, ότι καλόν το αποθανείν με μάλλον ή ζην με. Πώς θα βγω στην κοινωνία;

Και είπε Κύριος προς Ιωνάν· ει σφόδρα λελύπησαί συ;

Για φαντάσου! Ζοχαδιάστηκες κιόλας εσύ!

Ο Ιωνάς βγήκε από την πόλη και έστησε μια σκηνή απέναντί της, να μείνει και να περιμένει να δει τι θα γίνει. Ο Θεός, πάλι, προσέταξε μια κολοκύνθη (!) να μεγαλώσει, να ψηλώσει, να βγάλει φύλλα φαντάζομαι, για να κάνει σκιά στον προφήτη Του, να τον προστατεύει από τις ζεστές ακτίνες του ήλιου.

Μια κολοκύνθη! Η λέξη ακούγεται κωμική για εκκλησιαστικό ανάγνωσμα, μάλλον όταν κανείς την πρωτοακούει ή την πρωτοπροσέχει θέλει να βάλει τα γέλια. Είναι προφανώς η μετάφραση των Εβδομήκοντα κάποιας εβραϊκής λέξης, που δεν ξέρω αν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα σε ποιο δένδρο ή φυτό θα αντιστοιχούσε. Μάλλον πρέπει να υποθέσουμε ότι θα ήταν κάτι σαν φοινικιά, παρά κολοκυθιά.

Και σ' αυτό το σημείο, όταν ζούσε ακόμα η συγχωρεμένη η μάνα μου, γυρνούσε το κεφάλι της χαμογελώντας και έψαχνε με το βλέμμα της το δικό μου. Της άρεσε πάρα πολύ αυτό το ανάγνωσμα με την κολοκύνθη, και το είχε μεταδώσει και σε μένα, όπως εξάλλου μου είχε μεταδώσει και την αγάπη για το λόγο του Ντοστογιέφσκυ. Συνήθως το Μέγα Σάββατο το πρωί πεταγόμασταν σαν ελατήρια από τα κρεβάτια μας, παρόλη την κούραση της μεγαλοβδομάδας, μην αργήσουμε και δεν προλάβουμε να ακούσουμε την κολοκύνθη!

Και μετά τι έγινε; Έγινε ότι ο Ιωνάς χάρηκε πολύ με τη σκιά της φοινικιάς. Φαίνεται ότι του άρεσε γενικά η ξάπλα, αν κρίνουμε και από τα ροχαλητά στο πλοίο στην αρχή της ιστορίας! Ο Θεός, όμως, προσέταξε τώρα ένα σκουλήκι - μια αρρώστια, ίσως, δάκο, μουχρίτσα, κάτι τέτοιο - να πατάξει τη φοινικιά και να την ξεράνει, να στερηθεί ο Ιωνάς τη σκιά. Κι από πάνω έστειλε και καύσωνα, ανέβασε τη θερμοκρασία πολύ πάνω από το φυσιολογικό. Κι ο Ιωνάς τα χρειάστηκε. Και του απευθύνεται πάλι ο Θεός.

Λυπάσαι για τη φοινικιά, Ιωνά; Ναι, λυπάμαι, λυπάμαι μέχρι θανάτου.

Εσύ λυπάσαι μια φοινικιά που ούτε τη φύτεψες, ούτε την πότισες, ούτε την καλλιέργησες, σε μια νύχτα φύτρωσε πάνω από το κεφάλι σου και σε μια νύχτα ξεράθηκε, κι Εγώ δεν θα λυπηθώ τη Νινευή την πόλη τη μεγάλη, όπου κατοικούν άνω των 12000 κατοίκων, οίτινες ουκ έγνωσαν δεξιάν αυτών ή αριστεράν αυτών, χώρια τα ζώα;

Εδώ τελειώνει το κείμενο, και τι να πρωτοπεί κανείς. Οίτινες ουκ έγνωσαν δεξιάν αυτών ή αριστεράν αυτών, δηλαδή δεν ξέρουν το σωστό και το λάθος, αφού δεν τους έχει δοθεί ο Νόμος, δεν είναι ο Ισραήλ. Ασσύριοι ήταν οι άνθρωποι, και λάτρευαν την Ιστάρ και δεν ξέρω ποιους άλλους. Σαν να βλέπουμε, δηλαδή, κι εδώ το ίδιο φαινόμενο με πριν. Ειδωλολάτρες, που όμως πίστεψαν στο κήρυγμα του προφήτη του Θεού, αντιλήφθηκαν ότι τα πράγματα σοβαρεύουν, και έκαναν ό,τι σκέφτηκαν και ό,τι μπορούσαν για να τους λυπηθεί αυτός ο Θεός, στον Οποίο κατά τα άλλα δεν θυσίαζαν και τον Οποίο κατά τα άλλα δεν ήξεραν ούτε πώς να Τον λατρεύουν, ούτε πώς να κάνουν το θέλημά Του. Ελλείψει αναφορών περί του αντιθέτου, θα πρέπει να υποθέσουμε ότι μέχρι και οι ιερείς της Ιστάρ θα πίστεψαν και θα απευθύνθηκαν στον Αληθινό Θεό για τη σωτηρία της πόλεως!

Προφανώς δε θα κάνω εγώ τον ερμηνευτή της Γραφής, είμαι βέβαιος ότι όλα αυτά τα πράγματα έχουν αναλυθεί μέχρι κεραίας στα κείμενα των Πατέρων. Αλλά μερικές σκέψεις γεννιούνται αβίαστα, και θα τολμήσω να τις καταγράψω.

Ο Θεός φαίνεται να ανέχεται την ειδωλολατρεία των νινευητών, και μάλιστα να την ανέχεται και μετά το επεισόδιο με τον Ιωνά. Δεν τους προσηλυτίζει ο Ιωνάς, εφόσον στο τέλος-τέλος της διήγησης ουκ έγνωσαν δεξιάν και αριστεράν. Άλλωστε, γενικά οι Εβραίοι της Παλαιάς Διαθήκης δεν προσηλυτίζουν. Δεν είναι καιρός ευαγγελισμού των εθνών ακόμα.

Από τι όμως, άραγε, καλούνται να μετανοήσουν, εφόσον η ειδωλολατρεία τους φαίνεται να γίνεται ανεκτή; Το κείμενο μιλάει για κακία, για πονηρά οδόν, για αδικία την εν χερσίν αυτών. Δεν υπάρχει τίποτα πιο συγκεκριμένο. Η γενική εικόνα που αποκομίζω είναι, σα να σκέφτεται ο Θεός ότι, "άστους! Πέντε βασικά πράγματα να κάνουν, να έχουν κανονικές κοινωνίες, κανονικές, κατά φύσιν οικογένειες, κανονική εργασία, να αυξάνονται και να πληθύνονται, να μη σφάζονται μεταξύ τους, κι ας θυσιάζουν και σε ψεύτικους θεούς, φτάνει που Με θυμήθηκαν όταν τους έστειλα τον προφήτη Μου". Να υπάρχει μια κοινωνία οργανωμένη, ώστε όταν έρθουν τα χρόνια του Ευαγγελίου και κληθούν τα έθνη, να υπάρχουν κανονικά έθνη για να κληθούν!

Η περιοχή της Νινευή και κλήθηκε κατά τα έτη του Ευαγγελίου, και πίστεψε, και μεγάλους αγίους ανέδειξε (εδώ, εδώ και σίγουρα και άλλους), αλλά εν καιρώ και αποστάτησε. Απ' όλα, δηλαδή!

Πολύ διαφορετικά, όμως, είναι τα πράγματα, όταν ειδωλολατρεί ο Ισραήλ. Αυτό δεν το ανέχεται ο Θεός! Αυτός είναι ο λαός που ξέρει το Νόμο, ξέρει τα δεξιά και τα αριστερά, έφαγε το μάννα, ήπιε από τις πηγές στην έρημο και τόσες άλλες ευεργεσίες απήλαυσε. Όταν πέφτει σε ειδωλολατρεία ο περιούσιος λαός, τα πράγματα γίνονται ζόρικα. Το πρώτο που έρχεται στο μυαλό είναι η ιστορία του βασιλιά Αχαάβ, της φανατικής ειδωλολάτρισσας βασίλισσας Ιεζάβελ, και της συγκριτιστικής θρησκείας που επέβαλαν στο Βόρειο Βασίλειο. Και που έληξε με τη σφαγή των... 450 (τόσοι δεν ήταν;) ιερέων - ψευδοπροφητών του Βάαλ από τον Ηλία το Θεσβίτη. Καμιά εκατοστή χρόνια πριν τον Ιωνά, όλα αυτά. Και άλλες βιβλικές διηγήσεις αντίστοιχες.

Κι όταν, άραγε, ειδωλολατρεί ο Νέος Ισραήλ, τι να περιμένουμε;

Ο Νέος Ισραήλ, που είδε Ενανθρώπιση, είδε Ανάσταση, είδε Πεντηκοστή. Που ήπιε Πόμα Καινόν ουκ εκ πέτρας αγόνου αλλ' Αφθαρσίας Πηγήν.

Ο παλιός Ισραήλ, στο τέλος-τέλος ούτε Εκκλησία είχε, ούτε Μυστηριακή Ζωή. Ώρες-ώρες την ξεροκεφαλιά των Δικαίων του είχε μόνο. Κάπου τον δικαιολογείς.

Αλλά ο Νέος Ισραήλ να θεοποιεί τις ίδιες του τις ικανότητες, τα ίδια του τα χαρίσματα; Να θεοποιεί τη λογική του - που αν το σκάψεις λίγο, συχνά μόνο λογική δεν είναι. Έγραφα κάποια πράγματα πέρσι εδώ, και αν βρω διάθεση θα γράψω κι άλλα. Να θεοποιεί τις φοβίες του; Γιατί αυτό κάνει, λίγο έχουν αλλάξει τα πράγματα από τους παλιούς ειδωλολάτρες.

Εγώ προφήτης δεν είμαι, και τι θα ανέχεται ο Θεός και για πόσο, προφανώς δε θα ρωτήσει εμένα. Αλλά να πω ότι είμαι και ευχαριστημένος; Όχι, δεν είμαι καθόλου ευχαριστημένος.

Και το τρίτο ανάγνωσμα του Μεγάλου Σαββάτου, η ιστορία των Τριών Παίδων. Είναι κι αυτή συγκλονιστική, αλλά δε θέλω να γράψω πολλά. Όποιος θέλει τη διαβάζει μόνος του. Ένα σημείο μόνο.

Μιλάει ο Ναβουχοδονόσορ.

Και τις εστί θεός, ος εξελείται υμάς εκ των χειρών μου;

Απαντούν οι Τρεις Παίδες.

Έστι γαρ ο Θεός ημών, εν ουρανοίς, ω ημείς λατρεύομεν, δυνατός εξελέσθαι ημάς εκ της καμίνου του πυρός της καιομένης, και εκ των χειρών σου, βασιλεύ, ρήσεται ημάς· και εάν μη, γνωστόν έστω σοι, βασιλεύ, ότι τοις θεοίς σου ου λατρεύομεν, και τη εικόνι η έστησας ου προσκυνούμεν.

Και εάν μη! Ανατριχίλα.

Και εάν μη! Ακόμα κι αν δεν το κάνει!

Υπάρχει ο Θεός μας στον ουρανό, που τον λατρεύουμε, μπορεί να μας σώσει από τα χέρια σου, βασιλιά, και θα μας σώσει· και εν πάση περιπτώσει, ακόμα κι αν δε μας σώσει, εσύ πάντως να το ξέρεις, δε λατρεύουμε τους θεούς σου, ούτε προσκυνάμε το είδωλό σου.

Ήταν τρία νεαρά αγόρια, που ούτε τη Χάρη των Μυστηρίων είχαν, ούτε ολόκληρη Εκκλησία να προσεύχεται μαζί μ' αυτούς και γι' αυτούς είχαν, όπως οι δικοί μας ενδοξότατοι μάρτυρες και νεομάρτυρες, αφού όλος ο υπόλοιπος Ισραήλ είχε προσκυνήσει τη εικόνι τη χρυσή, η έστησε Ναβουχοδονόσορ ο βασιλεύς εν πεδίω Δεειρά. Είχαν μόνο την ξεροκεφαλιά τους, αυτό που είπα παραπάνω! Και τη βοήθεια του Θεού βεβαίως, αλλά ακόμα κι απ' τον τρόπο που μιλούν στο βασιλιά φαίνεται ότι δεν ήταν και βέβαιοι ότι ήταν θέλημά Του να τους γλυτώσει.

Συγκλονιστικά πράγματα.